(Εστίαση στα θέματα Α και Β)
Σ. Γκαρμπούνης
Κείμενο 1
Η περιθωριοποίηση των γέρων, σε μια εποχή κατά την οποία η πορεία της ιστορίας επιταχύνεται αδιάκοπα, σίγουρα δεν είναι γεγονός που μπορεί να αγνοηθεί. Στις παραδοσιακές στατικές κοινωνίες που αναπτύσσονται αργά, ο γέρος είναι ο φορέας της πολιτιστικής κληρονομιάς της κοινότητας κι αυτό τον καθιστά σεβαστό στα άλλα μέλη της. Ο γέρος γνωρίζει από την εμπειρία του αυτό που οι άλλοι δεν ξέρουν ακόμα, και έχουν ανάγκη να μάθουν, στη σφαίρα της ηθικής, των ηθών αλλά και των τεχνικών της επιβίωσης. Σ' αυτές τις κοινωνίες όχι μόνο δεν μεταβάλλονται οι θεμελιώδεις κανόνες που ρυθμίζουν τη ζωή της ομάδας και αφορούν την οικογένεια, την εργασία, τις κοινές γιορτές, τη θεραπεία ασθενειών, την αντιμετώπιση της άλλης ζωής, τη σχέση με άλλες ομάδες, αλλά δεν αλλάζουν ούτε οι δεξιότητες που κληροδοτούνται από πατέρα σε γιο. Στις αναπτυγμένες κοινωνίες οι όλο και ταχύτερες αλλαγές τόσο των ηθών όσο και των τεχνικών έχουν ανατρέψει τη σχέση ανάμεσα σ' αυτόν που ξέρει και σ' αυτόν που δεν ξέρει. Ο γέρος γίνεται , όλο και πιο πολύ, εκείνος που δεν ξέρει σε σύγκριση με τους νέους που ξέρουν, και ξέρουν γιατί διαθέτουν μεγαλύτερη ικανότητα μάθησης.
Παρ' όλ' αυτά, δεν είναι αποκλειστικά και μόνο ο αντικειμενικός παράγοντας ή η ταχύτητα της τεχνολογικής προόδου που πρέπει κανείς να λάβει υπόψη του. Στην αύξηση της περιθωριοποίησης του γέρου συντελεί κι ένα φαινόμενο κοινό σε όλους τους καιρούς: το πολιτιστικό γέρασμα που συνοδεύει το βιολογικό και το κοινωνικό. Ο γέρος έχει την τάση να μένει πιστός στο σύστημα αξιών που έμαθε και ενστερνίστηκε στα χρόνια ανάμεσα στη νεότητα και την ωριμότητα ή απλώς και μόνο στις συνήθειές του που τώρα πια είναι δύσκολο ν' αλλάξει. Αντιμετωπίζει αρνητικά το καινούργιο, μόνο και μόνο γιατί δεν το καταλαβαίνει και δεν έχει διάθεση να προσπαθήσει να το καταλάβει. Παροιμιώδης είναι η φιγούρα του γέρου που όταν μιλάει για το παρελθόν αναστενάζει: “Στην εποχή μου!” αλλά όταν κρίνει το παρόν, καταριέται: “Τι εποχή κι αυτή!”
[…]
Από την άλλη μεριά στην εποχή μας υπάρχει έντονη ρητορεία περί τα γεράματα. Μόνο που εμφανίζεται κυρίως μέσα από τηλεοπτικά μηνύματα, με μια μορφή συγκαλυμμένης και αποτελεσματικότατης προσπάθειας να αποκτηθούν πιθανοί καινούργιοι καταναλωτές. Σ' αυτά τα μηνύματα, όχι ο γέρος, αλλά ο ηλικιωμένος, όρος ουδέτερος, εμφανίζεται καλοστεκούμενος, χαμογελαστός, ευτυχής που βρίσκεται στη ζωή, γιατί μπορεί επιτέλους να απολαύσει ένα ρόφημα ιδιαίτερα δυναμωτικό ή κάποιες εξαιρετικά ελκυστικές διακοπές. Κι έτσι γίνεται κι εκείνος ένας πολύφερνος δικαιούχος της κοινωνίας της κατανάλωσης, φορέας αναγκών για νέα προϊόντα, καλοδεχούμενος συνεργάτης της αγοράς. Σε μια κοινωνία όπου όλα πουλιούνται και όλα αγοράζονται, και τα γεράματα μπορούν να γίνουν ένα εμπόρευμα σαν όλα τ' άλλα. Αρκεί να ρίξει κανείς γύρω του μια ματιά, στους οίκους ευγηρίας στα νοσοκομεία, στα μικρά διαμερίσματα των φτωχών που είναι αναγκασμένοι να φροντίζουν διαρκώς έναν γέρο που δεν μπορεί να μείνει ούτε λεπτό μόνος, για να καταλάβει πόσο ψεύτικη είναι η καθόλου ανιδιοτελής απεικόνιση του ευτυχισμένου τηλεοπτικού γέρου.
Ν. Μπόμπιο, Γερνώντας. (Διασκευή)
Κείμενο 2
Η τυραννία της νεότητας
Βρισκόμαστε σε μια φάση του πολιτισμού μας που οι άνθρωποι τρομοκρατημένοι από τα γηρατειά ψάχνουν με άγχος και αγωνία να βρουν τρόπους να παραμείνουν για όσο το δυνατόν περισσότερο χρόνο νέοι και όμορφοι και να παρατείνουν τη διάρκεια της ζωής καταργώντας το θάνατο.
Η λατρεία της νεότητας βάζει στην άκρη όσους μεγαλώνουν. Στην ναρκισσιστική κοινωνία που ζούμε όταν το σώμα δεν πληροί τις τρέχουσες αναλογίες και το πρόσωπο έχει ατέλειες ο άνθρωπος θεωρείται «ασθενής» που χρειάζεται τη βοήθεια ειδικών.
Τα κοινωνικά δίκτυα έχουν γεμίσει ψεύτικα πρόσωπα και ψεύτικα σώματα. Επίπεδα στομάχια, σαρκώδη χείλη, λαμπερό δέρμα. Η παράλογη και ανεξέλεγκτη προβολή φωτογραφιών που με φίλτρα και φώτοσοπ προβάλλουν μια ιδανική εικόνα αρχίζουν πια και δημιουργούν αντιδράσεις. Ένας νέος νόμος (Ιούλιος 2021) στην Νορβηγία που στοχεύει τους influencers και τις διασημότητες τους υποχρεώνει να δηλώνουν αν οι φωτογραφίες τους είναι πειραγμένες. Ο νόμος θέλει να «ελαττώσει την πίεση που ασκείται στο σώμα» των νέων.
Γυναίκες και άντρες κάθε ηλικίας βρίσκονται με το δάκτυλο στη σκανδάλη για να πυροβολήσουν τον μοναδικό εχθρό, τον Χρόνο. Εμπρός λοιπόν για τους ισόβιους Πίτερ Πάν, για τους μικρομέγαλους ενήλικες που εμποδίζουν τα παιδιά τους να τους δουν ως γονείς, για τους καταναλωτές που με κρέμες, πίλιγκ, ενέσεις και χειρουργεία προσπαθούν να κάνουν delete στις εμπειρίες της ζωής που φαίνονται στο πρόσωπο και να παραμείνουν αιωνίως νέοι. Ζήτω η ματαιοδοξία που απογυμνώνει από κάθε τι ανθρώπινο.
Όμως, η ομορφιά δεν είναι φρούτο για να το συντηρούμε αλλά καύσιμο που χρειάζεται να καίγεται για να ζήσουμε τη ζωή μας. Η ύπαρξή της χρειάζεται να είναι γιορτή αλλά και η απώλειά της μπορεί να εορταστεί ως απελευθέρωση για να κυνηγήσουμε και άλλους στόχους.
Γιώργος Πανόπουλος 11/9/2021
Παρατηρήσεις:
Α. Σ’ ένα κείμενο 60-70 περίπου λέξεων να καταγράψετε τις αιτίες που οδηγούν τους σύγχρονους γέροντες στο κοινωνικό περιθώριο σύμφωνα με το Κείμενο 1.
20 μονάδες
Β1. Με βάση το Κείμενο 2 να επιβεβαιώσετε (Σ) ή να απορρίψετε (Λ) το περιεχόμενο των παρακάτω προτάσεων:
1. Οι γέροντες σήμερα περιθωριοποιούνται
2. Ο ναρκισσισμός οδηγεί σε αισθητικές παρεμβάσεις στο σώμα μας.
3. Η Νορβηγία ψήφισε νόμο που λογοκρίνει τις πειραγμένες φωτογραφίες των κοινωνικών δικτύων
4. Ο συγγραφέας θεωρεί ότι κυριαρχεί ένας παλιμπαιδισμός.
5. Εκτός από την ανανέωση του σώματος προτείνει και την ανανέωση των στόχων της ζωής μας.
10 μονάδες
Β2. Να γράψετε δύο τίτλους που να αποδίδουν το περιεχόμενο του Κειμένου 1, έναν με κυριολεκτική και έναν με μεταφορική χρήση της γλώσσας.
10 μονάδες
Β3. Φώτοσοπ, influencers, πίλιγκ, delete: τι χαρακτηριστικό έχουν οι συγκεκριμένες γλωσσικές επιλογές και γιατί χρησιμοποιούνται από τον συγγραφέα του Κειμένου 2;
15 μονάδες
