Μικροδιδασκαλία
Σ. Γκαρμπούνης
Κατηγορούμενο (βασική μορφή)
Τι είναι στα
Νέα Ελληνικά;
Ουσιαστικό ή
επίθετο συνήθως που αποδίδει ένα χαρακτηριστικό, μια ιδιότητα στο υποκείμενο ή
το αντικείμενο του συνδετικού, όπως λέγεται, ρήματος.
π.χ
Η προπονήτρια είναι μεθοδική στη δουλειά της. (κατηγορούμενο στο υποκείμενο)
Τον Ηλία εκλέξανε πρόεδρο της τάξης. (κατηγορούμενο στο αντικείμενο)
Τι είναι στα
Αρχαία Ελληνικά;
Το ίδιο. Ένα
ουσιαστικό ή επίθετο συνήθως που αποδίδει ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό, μια
ιδιότητα στο υποκείμενο ή το αντικείμενο του συνδετικού ρήματος.
π.χ
Κόσμος τῆς ψυχῆς ἀρετή ἐστι. (κατηγορούμενο στο υποκείμενο)
Οἱ Ἀθηναῖοι τόν Σόλωνα καλοῦσι νομοθέτην. (κατηγορούμενο στο αντικείμενο)
Ιδιαίτερα κατηγορούμενα (η επεξήγηση αφορά τα νέα ελληνικά για λόγους κατανόησης του
φαινομένου. Οι εφαρμοστικές ασκήσεις που ακολουθούν αφορούν την αρχαία
ελληνική.)
α. Επιρρηματικό κατηγορούμενο
Είναι ένα
επίθετο ή ουσιαστικό που εκφράζει ταυτόχρονα και μια σχέση επιρρηματική δλδ χρόνο, σειρά, τρόπο, τόπο, σκοπό ή ποσότητα.
Πιο συχνός ο τρόπος.
Π.χ
Έφτασε στο ΚΤΕΛ αργοπορημένος. (χρόνος)
Ξεκίνησαν ευτυχισμένοι τη νέα τους ζωή. (τρόπος)
Πήγε εθελοντής στο στρατό. (τρόπος)
Οι εκδηλώσεις για τη γιορτή οργανώθηκαν υπαίθριες. (τόπος)
Έστειλαν στην εταιρία τρεις καθηγητές συμβούλους του ΔΣ.
(σκοπός)
Κατατάχθηκε δεύτερη στο διαγωνισμό. (σειρά)
Σερμπέτι ο
καφές! Έπεσε πολλή η ζάχαρη μάλλον. (ποσότητα)
β. Προληπτικό κατηγορούμενο (ή ακόμα δεν τον είδαμε Γιάννη τον
βαφτίσαμε)
Στην
περίπτωση αυτή αποδίδεται πρόωρα με
το επίθετο ή το ουσιαστικό μια ιδιότητα,
πριν αποκτηθεί πλήρως. Παρουσιάζεται δλδ ως αποτέλεσμα κάτι που ακόμα βρίσκεται
σε εξέλιξη.
Πχ
Η
πολυκατοικία χτίζεται πανύψηλη. (δεν έχει ακόμα ολοκληρωθεί αλλά η προοπτική
της εμφανίζεται σαν συντελεσμένο γεγονός)
Με το έργο
αυτό καθιστούμε τη χώρα αυτάρκη σε ενέργεια. (ακόμα δεν είναι όμως)
Η Μυρτώ
σπουδάζει αρχιτεκτόνισσα. (κι αν αλλάξει γνώμη δεν θα γίνει ποτέ)
Ας εντοπίσουμε το κατηγορούμενο και
το είδος του στα αρχαία ελληνικά.
1.
Πλάτων
την φιλοσοφίαν μελέτην τοῦ θανάτου καλεῖ.
2.
Θηραμένης
κόθορνος ἐπεκαλεῖτο.
3.
Ὁ
ἐχθρός χαλεπῶς φίλος γίγνεται.
4.
Νόμιζε
την μεν πατρίδα οἶκον, τους δε πολίτας ἑταίρους.
5.
Ἐκ
Περσῶν βοηθός ἡμῖν σύ ὡρμήθης.
6.
Χρή
τους παῖδας ἐκδιδάσκεσθαι σοφούς.
7.
Ἀνήγοντο
και οἱ Ἀθηναῖοι ἐκ τῆς Χίου πελάγιοι.
8.
Τά
δάνεια δούλους τους ἐλευθέρους ποιεῖ.
9.
Χειροτονεῖται
ἡγεμών τῆς στρατείας.
10. Ὁ χρηστός ἀνήρ εὐδαίμων ἐστί.
11. Μιλτιάδης γέρων ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανεν.
12. Ηὔξατο διὰ ταῦτα τὸ ὄνομα αὐτοῦ μέγα.
