Συνημμένη και απόλυτη μετοχή (μικροδιδασκαλία Β΄ μέρος)

 (Σ. Γκαρμπούνης)

Όπως είδαμε οι μετοχές αν και μοιάζουν με επίθετα στη μορφή, ωστόσο δηλώνουν μια πράξη, ένα γεγονός, μία κατάσταση όπως κι ένα ρήμα. Επομένως έχουν όλα τα χαρακτηριστικά ενός ρήματος με πρώτο και κύριο ένα υποκείμενο. Και στην περίπτωση των μετοχών δηλαδή υπάρχει κάποιος φορέας/δράστης για την ενέργεια που εκφράζουν. Ας δούμε μερικά παραδείγματα:

Παράδειγμα 1

ἀκροασάμενοι τῆς ἀπολογίας τότε ἤδη ψηφίζεσθε

αφού ακούσετε την απολογία τότε πλέον ψηφίστε

Για να εντοπίσουμε το υποκείμενο του ρήματος συνήθως ρωτάμε «ποιος/ποιοι». Στο παραπάνω παράδειγμα η απάντηση είναι «ὑμεῖς/εσείς». Αν επαναλάβουμε την ερώτηση και για το υποκείμενο της μετοχής το αποτέλεσμα θα είναι το ίδιο: αφού ακούσετε ποιοι; «ὑμεῖς/εσείς». Το νόημα που προκύπτει είναι απολύτως λογικό.

Διαπίστωση: το υποκείμενο του ρήματος (αυτοί που θα ψηφίσουν)  είναι ταυτόχρονα και υποκείμενο της μετοχής (ὑμεῖς/εσείς), οι ίδιοι που θα ακούσουν.

 

Παράδειγμα 2

ἐκεῖνον πέμπω εἰς ἄστυ, πευσόμενον (μτχ μέλ. του ρ. πυνθάνομαι: μαθαίνω, πληροφορούμαι) περὶ τοῦ ἀδελφοῦ.

Εκείνον στέλνω στην πόλη, για να μάθει για τον αδερφό μου.

Ας κάνουμε τις ίδιες ρωτήσεις για να εντοπίσουμε τα υποκείμενα του ρήματος και της μετοχής. Στην περίπτωση του ρήματος (πέμπω) το υποκείμενο είναι «εγώ». Στην περίπτωση της μετοχής (πευσόμενον) το λογικό υποκείμενο είναι «εκείνος» (στο κείμενο «ἐκεῖνον»).

Διαπίστωση: το υποκείμενο της μετοχής και το υποκείμενο του ρήματος είναι διαφορετικά. Ωστόσο το υποκείμενο της μετοχής (ἐκεῖνον) είναι ταυτόχρονα και αντικείμενο του ρήματος. Άρα υπάρχει μια στενή σχέση μεταξύ τους. Τόσο στενή που η μετοχή «πευσόμενον» βρίσκεται σε αιτιατική ενικού αριθμού στο αρσενικό όπως και το αντικείμενο του ρήματος «ἐκεῖνον».

 

1^ο Συμπέρασμα: και στις δύο παραπάνω περιπτώσεις το υποκείμενο της μετοχής έχει στενή σχέση με το ρήμα. Μ’ άλλα λόγια η μετοχή και το υποκείμενό της αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της πρότασης (υποκείμενο/αντικείμενο) και χωρίς αυτά το νόημα μένει μετέωρο/ανολοκλήρωτο. Στην περίπτωση αυτή η μετοχή ονομάζεται συνημμένη δηλαδή στενά δεμένη/ενωμένη με το ρήμα καθώς το υποκείμενό της είναι ταυτόχρονα υποκείμενο (παρ. 1) ή αντικείμενο (παρ. 2) του ρήματος.

Σημείωση: Για την έννοια της λέξης «συνημμένη» θυμηθείτε το σηματάκι με το συνδετήρα που υπάρχει στα μέιλ (1η εικόνα) ή το σηματάκι αρχείου στο instagram (2η εικόνα) και στο messenger (3η εικόνα) για να στείλουμε συνημμένα δηλαδή ενωμένα με το μήνυμά μας κάποια αρχεία.                                               

Παράδειγμα 3

Κῦρος ἀνέβη ἐπὶ τὰ ὄρη οὐδενὸς κωλύοντος

Ο Κύρος ανέβηκε στα βουνά επειδή κανείς δεν τον εμπόδιζε.

Ας επαναλάβουμε τη διαδικασία. Διαπιστώνουμε ότι το υποκείμενο του ρήματος είναι «Κῦρος» σε ονομαστική ενώ υποκείμενο της μετοχής είναι το «οὐδενός/κανείς» σε γενική.

Διαπιστώσεις: α. Το «ουδενός» δεν είναι τίποτε άλλο στην πρόταση, δηλαδή δεν έχει καμία σχέση με το ρήμα «ἀνέβη» (ούτε υποκείμενό του είναι ούτε αντικείμενό του). β. βρίσκεται σε πτώση γενική.

 

2^ο Συμπέρασμα: Η μετοχή μαζί με το υποκείμενό της (οὐδενός κωλύοντος) λειτουργούν ανεξάρτητα από την πρόταση ως μια επιπλέον παρενθετική πληροφορία. Στην περίπτωση αυτή η μετοχή ονομάζεται απόλυτη δηλαδή το υποκείμενό της (οὐδενός) συνδέεται μόνο και αποκλειστικά με τη μετοχή (κωλύοντος) και καθόλου με το ρήμα της πρότασης (ἀνέβη). Για να δείξουν αυτή την ανεξαρτησία της μετοχής και του υποκειμένου της οι αρχαίοι τα έβαζαν σχεδόν πάντα σε πτώση γενική. Γι’ αυτό και η μετοχή στην περίπτωση αυτή ονομάζεται γενική απόλυτη.

 

Όλα τα παραπάνω στηρίζονται σε μια βασική αρχή: η μετοχή και το υποκείμενό της (το πρόσωπο δηλαδή που βρίσκεται πίσω από την πράξη που εκφράζει η μετοχή) έχουν πάντοτε τον ίδιο αριθμό (ενικός-πληθυντικός), το ίδιο γένος (αρσενικό-θηλυκό) και την ίδια πτώση. Επομένως κάθε φορά που βλέπω μια μετοχή θα πρέπει να ψάχνω το υποκείμενό της (το πρόσωπο ή τα πρόσωπα που βρίσκονται πίσω από την πράξη της μετοχής) στην ίδια πτώση, αριθμό και γένος.