(Σ. Γκαρμπούνης)
Εισαγωγικά
1. Τι
είναι οι δευτερεύουσες προτάσεις γενικά;
Είναι
προτάσεις που τις βρίσκουμε και στα νέα ελληνικά. Λέγονται και εξαρτημένες μια
που από μόνες τους μοιάζουν ξεκάρφωτες και για να αποδώσουν ολοκληρωμένα και
κατανοητά το νόημά τους χρειάζεται να ξέρουμε το βασικό νόημα της κύριας
πρότασης. Δείτε το παράδειγμα:
«Για να βγούμε σήμερα το βράδυ»
μια τέτοια
πρόταση μένει ξεκρέμαστη και είναι
φανερό πως κάτι λείπει για να γίνει κατανοητή. Αν όμως πούμε:
«Συνεννοούμαστε εδώ και δύο μέρες
για να βγούμε σήμερα το βράδυ»
η παραπάνω
πρόταση αποκτά σαφή ρόλο και νόημα γιατί συμπληρώνει
τη βασική πληροφορία ότι «συνεννοούμαστε εδώ και δύο μέρες»
Επομένως
οι δευτερεύουσες προτάσεις λειτουργούν ως συμπληρώματα
που εξαρτώνται από μια βασική, κύρια, πρόταση και διευκρινίζουν ακριβέστερα το
νόημα.
2. Ποιες
είναι οι κατηγορίες των προτάσεων αυτών;
Άλλες
φορές το συμπλήρωμα αυτό μοιάζει να
είναι υποχρεωτικό και άλλοτε προαιρετικό. Για παράδειγμα αν πούμε
την πρόταση:
«Του λέω»
είναι
φανερό ότι μάλλον είμαστε υποχρεωμένοι να συμπληρώσουμε το νόημα με μία ακόμη
πρόταση ώστε να ολοκληρωθεί π.χ
«Του λέω ότι έχει άδικο»
Αντίθετα
στο παράδειγμα:
«Έφυγε νωρίς το πρωί»
το νόημα
μοιάζει ολοκληρωμένο και είναι στην επιλογή του ομιλητή να το συμπληρώσει π.χ
«Έφυγε νωρίς το πρωί για να προλάβει το τρένο»
Έτσι
διακρίνουμε τις δευτερεύουσες προτάσεις σε δύο
μεγάλες κατηγορίες:
1. τις ονοματικές που αποτελούν υποχρεωτικό
συμπλήρωμα της κύριας πρότασης (λειτουργούν ως Υποκείμενο, Αντικείμενο,
Επεξήγηση) και
2. τις επιρρηματικές που δίνουν συμπληρωματικές
πληροφορίες και διευκρινίσεις γύρω από τη ρηματική πράξη της κύριας
πρότασης (προσδιορίζουν χρόνο, σκοπό, υπόθεση, αντίθεση, συμπέρασμα, αιτία) κι
έτσι την παρουσιάζουν με μεγαλύτερη ακρίβεια και λεπτομέρεια.
Για παράδειγμα
στην πρώτη περίπτωση
«Του λέω ότι έχει άδικο»
η
δευτερεύουσα πρόταση λειτουργεί ως Αντικείμενο
(ονοματική/ειδική πρόταση) στην κύρια πρόταση
ενώ στη
δεύτερη περίπτωση
«Έφυγε νωρίς το πρωί για να προλάβει το τρένο»
η
δευτερεύουσα πρόταση δίνει μια διευκρινιστική πληροφορία και προσδιορίζει τον σκοπό της πρωινής αναχώρησης (επιρρηματική/τελική πρόταση).
