Μ. Αναγνωστάκης, «Επιτύμβιον» Σενάριο διδασκαλίας

 

Σενάριο διδασκαλίας (Β. Λάλας)

Μάθημα/Γνωστικό Αντικείμενο: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Μ. Αναγνωστάκης, «Επιτύμβιον»

Προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα:

Οι μαθητές και οι μαθήτριες θα είναι σε θέση:

1. Να καταθέσουν την εσωτερική τους αντίδραση και την προσωπική τους ανταπόκριση από τη συνάντηση με το κείμενο μέσω της ανάγνωσης-ερμηνείας του

2. Να αναζητήσουν ομαδοσυνεργατικά τα «κειμενικά νοήματα» (ήθος ηρώων, συναισθήματα, αξίες…)

3. Να αναπτύξουν ενσυναίσθηση και φιλοσοφικό προβληματισμό για καταστάσεις της ανθρώπινης φύσης, όπως είναι η ανθρώπινη υποκρισία καταγράφοντας τα χαρακτηριστικά του ανθρώπινου τύπου που εκπροσωπεί ο Λαυρέντης, ο «ήρωας» του ποιήματος, και ο κάθε Λαυρέντης

5. Να εντοπίσουν στο ποίημα τον/τους κατάλληλους κειμενικούς δείκτες που συντελούν στην ερμηνεία του

6. Να μπορούν να συγγράφουν το ερμηνευτικό τους σχόλιο

Προαπαιτούμενες γνώσεις των μαθητών για την υλοποίηση του σεναρίου:

Να έχουν γνώση των κειμενικών δεικτών και εξοικείωση στη λογοτεχνική-ερμηνευτική προσέγγιση ποιημάτων

Χρόνος υλοποίησης:

Τρεις (3) διδακτικές ώρες (κατά προτίμηση οι δύο (2) πρώτες συνεχόμενες)

Σύντομη περιγραφή σεναρίου:

Το παρόν σενάριο αποτελεί παράδειγμα  μελέτης –συνεργατικής εν μέρει-και ερμηνείας κειμένου της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Αφορά σε εκπαιδευτικό σενάριο για τη διδασκαλία του ερμηνευτικού σχολίου σε κείμενα της νεοελληνικής λογοτεχνίας (Το ποίημα του Μ. Αναγνωστάκη «Επιτύμβιον») σε μαθητές και μαθήτριες της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (Γ ΛΥΚΕΙΟΥ) με δραστηριότητες

Δραστηριότητες που οδηγούν στην ενεργητική εμπλοκή των μαθητών:

Οι δραστηριότητες σχετίζονται με:

• -    Το ρόλο των κειμενικών δεικτών στην αποκάλυψη του κεντρικού θέματος του ποιήματος και στην ορθή αξιοποίησή τους στην ερμηνεία του ποιήματος
• -    Τη στόχευση του ποιητή που δεν περιορίζεται αποκλειστικά στον Λαυρέντη, αλλά διευρύνεται και προς άλλα πρόσωπα και κατευθύνσεις
• -  Στη διαχρονική διάσταση του φαινομένου της αλλοτρίωσης, της διαφθοράς και της ανθρώπινης υποκρισίας
• -     Τη συγγραφή του ερμηνευτικού σχολίου
• -  Και ένα παράδειγμα δημιουργικής δραστηριότητας: «Αν ήσαστε εσείς στη θέση του ποιητικού υποκειμένου και είχατε διαφορετική αντίληψη για τη στάση σιωπής που επέλεξε απέναντι στον Λαυρέντη, να γράψετε ξανά, αλλάζοντάς το, το δεύτερο μισό του ποιήματος»

Χρησιμοποιούμενα εργαλεία:

-          Σχολικό εγχειρίδιο (Υπάρχει και η δυνατότητα χρήσης του ηλεκτρονικού βιβλίου [Διαδραστικά σχολικά βιβλία (ebooks.edu.gr)]: Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας (τεύχος Γ)

-          Σχολικό εγχειρίδιο: Λογοτεχνία, Φάκελος Υλικού-Δίκτυα Κειμένων (Το Γλωσσάρι όρων για τους κειμενικούς δείκτες ως εργαλείο προσέγγισης του κειμένου και όχι αυτοσκοπό)

Βασική Ροή Σεναρίου

Αφόρμηση:

• Αναφορά στο μαθησιακό περιεχόμενο
• Ανάγνωση του ποιήματος από τον καθηγητή και σιωπηρή ανάγνωση από τους μαθητές
• Πρώτες εντυπώσεις και σχολιασμός των μαθητών στην τάξη. Πρώτη απόπειρα εντοπισμού του βασικού θέματος του ποιήματος από τους μαθητές.

Παρουσίαση ερευνητικής εστίασης

• Ενημέρωση μαθητών για τη διαδικασία που θα ακολουθηθεί
• Δραστηριότητες σε δύο φάσεις, έτσι ώστε να αναζητηθούν αρχικά τα "κειμενικά νοήματα" μέσω των κατάλληλων κειμενικών δεικτών και να γνωρίσουν οι μαθητές το ήθος του "ηρωα" (Λαυρέντης), και στη συνέχεια να αναδειχθεί η πρόθεση του ποιητή
• Ενδεικτικό ερώτημα: "Ποιος κειμενικός δείκτης του ποιήματος σας βοήθησε περισσότερο στην ερμηνεία;"
• Οι δραστηριότητες τόσο της πρώτης όσο και της δεύτερης φάσης εκπονούνται κατά τη διάρκεια της πρώτης διδακτικής ώρας

Επικοινωνία και συνεργασία

• Στην πρώτη φάση οι δραστηριότητες εκπονούνται ατομικά και ακολουθεί συζήτηση στην ολομέλεια
• Στη δεύτερη φάση, αφού οι μαθητές διαμοιραστούν σε ομάδες (το βασικό  κριτήριο διαμοιρασμού σε ομάδες θα είναι η επιλογή των κοινών κειμενικών δεικτών από τους μαθητές π.χ. αυτοί που επέλεξαν το ρηματικό πρόσωπο στην ίδια ομάδα) οι δραστηριότητες εκπονούνται ομαδικά και παρουσιάζονται στην ολομέλεια της τάξης, όπου ακολουθεί συζήτηση
• Στην τρίτη φάση θα έχουμε την ατομική συγγραφή του ερμηνευτικού σχολίου από τους μαθητές τη δεύτερη διδακτική ώρα

Αξιολόγηση

• Σε ατομικό επίπεδο αξιολογείται η συμμετοχή των μαθητών στο διάλογο, οι ερωτήσεις και απαντήσεις τους και φυσικά το ερμηνευτικό τους σχόλιο
• Σε ομαδικό επίπεδο αξιολογείται το ομαδοσυνεργατικό τους πνεύμα, αλλά και η συμμετοχή τους στο σχολιασμό και στις παρατηρήσεις  των εργασιών των συμμαθητών τους .
• Η διόρθωση των γραπτών των μαθητών, η συζήτηση που θα ακολουθήσει και η ανάλογη ανατροφοδότηση θα γίνει κατά την τρίτη διδακτική ώρα

•    
ΑΝΑΣΤΟΧΑΣΜΟΣ: Δημιουργία κατάλληλου περιβάλλοντος για συζήτηση μεταξύ των μελών όλων των ομάδων και τη δημιουργική έκφραση. Θέτω διάφορα ερωτήματα και ζητώ την άποψή τους. Για παράδειγμα: Επιλογή χωρίων του κειμένου από τους μαθητές και ανάδειξή τους ως προσωπική προτίμηση («ποιο χωρίο του κειμένου σας έκανε ιδιαίτερη εντύπωση και γιατί;»)

•      Μετά τη διόρθωση των γραπτών, συζήτηση στην τάξη για τυχόν λάθη και παραλείψεις όσον αφορά στην αλήθεια και στην ακρίβεια των δεδομένων, στην επάρκεια των στοιχείων, στη συνάφεια του περιεχομένου με τον επικοινωνιακό στόχο και στη σαφήνεια σε επίπεδο έκφρασης και διατύπωσης του περιεχομένου. Καλό είναι σε σύντομο χρονικό διάστημα οι μαθητές/τριες να συγγράψουν και πάλι ερμηνευτικό σχόλιο σε πεζό ή ποίημα για μεγαλύτερη εμπέδωση

Μ. Αναγνωστάκης, «Επιτύμβιον»

   Πέθανες – κι έγινες και συ: ο καλός.

   Ο λαμπρός άνθρωπος, ο οικογενειάρχης, ο πατριώτης.

   Τριάντα έξι στέφανα σε συνοδέψανε, τρεις λόγοι αντιπροέδρων,

   εφτά ψηφίσματα για τις υπέροχες υπηρεσίες που προσέφερες.

 

   Α, ρε Λαυρέντη, εγώ που μόνο το ‘ξερα τι κάθαρμα ήσουν,

   τι κάλπικος παράς, μια ολόκληρη ζωή μέσα στο ψέμα.

   Κοιμού εν ειρήνη δε θα ‘ρθω την ησυχία σου να ταράξω.

   (Εγώ, μια ολόκληρη ζωή μες στη σιωπή θα την εξαγοράσω

   πολύ ακριβά κι όχι με τίμημα το θλιβερό σου το σαρκίο).

   Κοιμού εν ειρήνη. Ως ήσουν πάντα στη ζωή: ο καλός,

   ο λαμπρός άνθρωπος, ο οικογενειάρχης, ο πατριώτης.

   Δε θα ‘σαι ο πρώτος ούτε δα κι ο τελευταίος.