(Β. Λάλας)
Κείμενο
1
Πολιτισμός κατά ρατσισμού.
Το κείμενο είναι απόσπασμα άρθρου της Φωτεινής Τσαλίκογλου, καθηγήτριας στο Τμήμα Ψυχολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου, το οποίο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ, στις 19- 06-2001. (Σημ.: «Αλιευμένο» από την Τράπεζα Θεμάτων της Β Λυκείου)
Κάθε φορά που μιλάμε για «άτομα με ειδικές
ανάγκες» εκείνο που φανερώνεται είναι το ηθικό, αισθητικό, πολιτισμικό σύστημα
αξιών που θεμελιώνει την κοινωνία μας. Η Κίνηση Πολιτών Κατά του Ρατσισμού
επιχείρησε σε ένα εξαιρετικό τριήμερο που διοργάνωσε με θέμα «Ο πολιτισμός κατά
του ρατσισμού» να μιλήσει με τον δικό της τρόπο για τα ζωτικά αυτά ζητήματα.
Παραδομένοι καθώς είμαστε στην ηγεμονία του
κανονικού, όταν αναφερόμαστε στον ανάπηρο, είναι συνήθως μέσα από μια εικόνα
ελλειμματικότητας. Όχι διαφορετικός αλλά κατώτερος. Άλλος. Εξώκοσμος. Η
τηλεόραση αναπαράγει και εντείνει τα στερεότυπα. Το άτομο με ειδικές ανάγκες προβάλλει
σαν ένα ανυπεράσπιστο παιδί που όταν δεν το αγνοούμε πρέπει να το προστατεύουμε
ή να το δαιμονοποιήσουμε. Οίκτος, απαξίωση, απόρριψη, άρνηση.
Αρνούμενοι τον ανάπηρο είναι σαν να
απομακρύνουμε από τον ορίζοντά μας την έλλειψη, το γήρας, τη φθορά. Ασυνείδητα
είναι σαν να καθησυχάζουμε τον εαυτό μας «εμείς είμαστε πλήρεις, αψεγάδιαστοι».
Η εκδήλωση που οργανώθηκε τέλη Μαΐου στο
Μουσείο Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών προσέφερε μια μοναδική ευκαιρία
ανατροπής των βάναυσων αυτών στερεοτύπων. Τα ίδια τα άτομα με ειδικές ανάγκες
μάς ταξίδεψαν στο μακρινό ταξίδι των δυνατοτήτων τους. Στο βίντεο που
παρουσίασε η πρόεδρος της Εταιρείας Προστασίας Σπαστικών, Δάφνη Οικονόμου,
παρακολουθήσαμε τις δημιουργικές τους δυνατότητες. Στο Καλλιτεχνικό και Βιωματικό
Σεμινάριο του Προγράμματος Ανοιχτή Σκηνή, για πέντε μέρες Άγγλοι, Ιρλανδοί,
Σκοτσέζοι, Έλληνες, καλλιτέχνες, εκπαιδευόμενοι, ασθενείς, ακροατές, ανάπηροι
και αρτιμελείς συμμετέχουν στην πρόκληση της συνδημιουργίας στον Χορό, το
Θέατρο, τη Μουσική, τη Σκηνογραφία, την Αφήγηση.
Το στοίχημα κερδίζεται. Οι διαχωρισμοί και οι ταμπέλες καταργούνται. Μόνον μια ιδιότητα παραμένει και κατισχύει. Εκείνη του δημιουργού.
Κείμενο 2
Όταν διαγνώστηκα με ALS (βλ. Σημ.) στα είκοσι ένα χρόνια μου,
ένιωσα πολύ αδικημένος. Γιατί να συμβεί αυτό σε μένα; Εκείνη την εποχή σκέφτηκα
πως η ζωή μου είχε τελειώσει και δεν θα μπορέσω να ξεδιπλώσω τις δυνατότητες
που πίστευα πως είχα. Τώρα, όμως, πενήντα χρόνια αργότερα, μπορώ να είμαι
απολύτως ικανοποιημένος με τη ζωή μου. Νυμφεύθηκα δύο φορές και έχω τρία όμορφα
και ολοκληρωμένα παιδιά. Η επιστημονική καριέρα μου υπήρξε επιτυχημένη: πιστεύω
πως οι περισσότεροι φυσικοί θα συμφωνούσαν ότι η πρόβλεψή μου για κβαντική
εκπομπή από τις μαύρες τρύπες είναι σωστή, αν και δεν μου έχει αποφέρει μέχρι
σήμερα το Βραβείο Νόμπελ, επειδή είναι εξαιρετικά δύσκολο να επιβεβαιωθεί
πειραματικά.
Από την άλλη, κέρδισα το ακόμη πιο βαρύτιμο Βραβείο Θεμελιώδους
Φυσικής, που μου απονεμήθηκε για τη θεωρητική σημασία της ανακάλυψης, παρότι
δεν έχει επιβεβαιωθεί πειραματικά. Η αναπηρία μου δεν στάθηκε σοβαρό εμπόδιο
στην επιστημονική εργασία μου. Στην πραγματικότητα, θα έλεγα ότι κατά κάποιον
τρόπο με ωφέλησε: δεν ήμουν υποχρεωμένος να δίνω διαλέξεις ή να διδάσκω
τελειοφοίτους, ούτε να συμμετέχω σε βαρετές, χρονοβόρες επιτροπές. Έτσι, ήμουν
σε θέση να αφοσιωθώ ολοκληρωτικά στην έρευνα.
Για τους συναδέλφους μου είμαι απλώς ένας ακόμη φυσικός, αλλά για
το ευρύ κοινό, έγινα πιθανότατα ο πιο γνωστός επιστήμονας του κόσμου. Κι αυτό,
αφενός επειδή οι επιστήμονες με την εξαίρεση του Αϊνστάιν, δεν είναι γνωστοί
όπως τ’ αστέρια της ροκ, αφετέρου, επειδή ταιριάζω στο στερεότυπο της ανάπηρης
μεγαλοφυΐας. Δεν μπορώ να μεταμφιεστώ φορώντας περούκα και μαύρα γυαλιά –με
προδίδει η αναπηρική πολυθρόνα. Η ζωή ενός διάσημου και εύκολα
αναγνωρίσιμου ανθρώπου, έχει τα υπέρ και τα κατά της. Στα «κατά» θα μπορούσα να
αναφέρω ότι ίσως δυσκολεύεσαι να κάνεις απλά πράγματα, όπως να πας για ψώνια,
χωρίς να πολιορκηθείς από ανθρώπους που θέλουν φωτογραφίες, και ότι στο
παρελθόν ο Τύπος έδειξε ένα αρρωστημένο ενδιαφέρον για την προσωπική ζωή μου.
Αλλά τα «υπέρ», είναι πολύ περισσότερα. Ο κόσμος χαίρεται ειλικρινά όταν με
βλέπει. Είχα το μεγαλύτερο ακροατήριο που υπήρξε ποτέ, ως κεντρικό πρόσωπο των
Παραολυμπιακών αγώνων του Λονδίνου, το 2012.
Έζησα μια πλήρη και ικανοποιητική ζωή. Πιστεύω ότι τα άτομα με
ειδικές ικανότητες πρέπει να επικεντρώνονται σ’ αυτά που δεν τα εμποδίζει η
αναπηρία τους να κάνουν, και όχι να λυπούνται γι’ αυτά που δεν μπορούν.
Προσωπικά εγώ, κατάφερα να κάνω τα περισσότερα απ’ όσα ήθελα.
Hawking, S. (2013). Το χρονικό της ζωής μου (Αυτοβιογραφία). Μτφ. Νέστορας
Χούνος. Αθήνα: Τραυλός. 149-156.
Σημ. ALS:H αμυοτροφική πλευρική σκλήρυνση ή πλαγία αμυοτροφική
σκλήρυνση (αγγλικά: AmyotrophicLateralSclerosis, ALS), γνωστή και ως νόσος του
κινητικού νευρώνα, είναι εκφυλιστική διαταραχή του νευρικού συστήματος.
Κείμενο 3
«Αλήθεια - των αδυνάτων αδύνατο
ποτές δεν εκατάφερα να καταλάβω /
αυτά τα όντα που δεν βλέπουνε
το τερατώδες κοινό γνώρισμα τ’
ανθρώπου /
το εφήμερο
της παράλογης ζωής του
κι ανακαλύπτουνε διαφορές
γιομάτοι μίσος διαφορές
σε χρώμα δέρματος /φυλή / θρησκεία»
Απόσπασμα από το βιβλίο «Στην Κοιλάδα με
τους Ροδώνες», 1978 του Ν.
Εγγονόπουλου
ΘΕΜΑΤΑ
ΘΕΜΑ Α
Σε 70 περίπου λέξεις να αποδώσετε συνοπτικά τη
στερεοτυπική εικόνα που έχει η κοινωνία για τα άτομα με ειδικές ανάγκες, όπως
αναδεικνύεται αυτή στο Κείμενο 1.
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Β
Β1. Με βάση
τα κείμενα 1 και 2, να επαληθεύσετε
ή να διαψεύσετε, τεκμηριώνοντας τις απαντήσεις σας με αντίστοιχα χωρία, τις
παρακάτω προτάσεις γράφοντας στο τετράδιό σας δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί
σε κάθε πρόταση τη λέξη Σωστό ή Λάθος.
1. Αποδεχόμενοι τον ανάπηρο ακούσια καθησυχάζουμε τη συνείδησή
μας (κείμενο 1)
2. Με την ανατροπή των στερεοτύπων η μόνη ιδιότητα που επικρατεί
είναι αυτή του δημιουργού (κείμενο 1)
3. Από την αρχή της ζωής του ο Stephen Hawking
ήταν απόλυτα ικανοποιημένος από τη ζωή του (κείμενο 2)
4. Η μεγάλη αναγνώριση του Stephen Hawking
από τον κόσμο οφείλεται και στην αναπηρία του (κείμενο 2)
5. Δεν είναι οι κακό οι ανάπηροι να μέμφονται τη μοίρα τους (κείμενο 2)
Μονάδες 10
Β2.Α. Το κείμενο 2 είναι απόσπασμα από το τελευταίο (13ο) κεφάλαιο της αυτοβιογραφίας του Stephen Hawking (1942 - 2018). Να εντοπίσετε στο κείμενο δύο (2) χαρακτηριστικά του είδους της αυτοβιογραφίας αιτιολογώντας την άποψή σας (Μονάδες 8)
Β2.Β. Η συντάκτρια του κειμένου 1 στην
τέταρτη παράγραφο («Η εκδήλωση
που … τη Σκηνογραφία, την Αφήγηση.») του κειμένου 1 χρησιμοποιεί το ασύνδετο σχήμα. Να εντοπίσετε το
αντίστοιχο χωρίο και να εξηγήσετε τη λειτουργία του. (Μονάδες 7)
Μονάδες 15
Β3. Πρόθεση του συντάκτη στη δεύτερη
παράγραφο («Παραδομένοι καθώς … απόρριψη, άρνηση.») του κειμένου 1 είναι να
ευαισθητοποιήσει τους/τις αναγνώστες/-στριες. Να αναφέρετε τρεις (3)
διαφορετικές γλωσσικές επιλογές με τις οποίες επιτυγχάνει το στόχο του,
παραθέτοντας τα αντίστοιχα χωρία (μον.6), και να εξηγήσετε τη λειτουργία της
καθεμιάς από αυτές στο κείμενο (μον.9)
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Γ
Να διατυπώσετε το ερμηνευτικό σχόλιό σας για το κείμενο 3 παρουσιάζοντας
το κύριο, κατά τη γνώμη σας, θέμα του. Να συμπεριλάβετε στην απάντησή σας τρεις
(3) σχετικούς με το θέμα κειμενικούς δείκτες του ποιήματος και την προσωπική
σας ανταπόκριση σε αυτό (150-200 λέξεις)
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Δ
Είδος: Επιχειρηματολογικό άρθρο στη διαδικτυακή σχολική εφημερίδα
Ιδιότητα: Μαθητής/Μαθήτρια Γ΄ Λυκείου
Θέμα: Λαμβάνοντας υπόψη σας και αξιοποιώντας δημιουργικά τα
κείμενα 1και 2, να απαντήσετε στα παρακάτω ερωτήματα:
α) Ποια προβλήματα, κατά τη γνώμη σας, αντιμετωπίζουν σήμερα τα άτομα με
αναπηρία;
β) Πιστεύετε πως τα άτομα με αναπηρία μπορούν να ζήσουν μια πλήρη και
ικανοποιητική ζωή, όπως υποστηρίζει πως έζησε ο Stephen Hawking στην τελευταία
παράγραφο του κειμένου 2; (350-400 λέξεις)
Μονάδες 30
