(Β. Λάλας)
Κείμενο 1
«γιατί μόνοι
εμείς…τον θεωρούμε όχι φιλήσυχο, αλλά άχρηστο[i]»
Στις δημοκρατίες το
κράτος οφείλει να είναι υπηρέτης των πολιτών και να ικανοποιεί τα –διαμετρικώς
πολλές φορές – αντικρουόμενα και αλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντά τους. Οι πολίτες
με τη σειρά τους οφείλουν όχι μόνο να διεκδικούν τα δικαιώματά τους, αλλά και
να εκπληρώνουν τις κοινωνικοπολιτικές τους υποχρεώσεις ταυτίζοντας το ατομικό
τους συμφέρον με το κοινωνικό. Δυστυχώς, στις μέρες μας, το κράτος τείνει να
γίνει εχθρός του πολίτη, αφού οι εκάστοτε κρατούντες πολιτεύονται
αναξιοκρατικά, επικεντρώνονται στη νομή της εξουσίας, αντιμετωπίζουν το λαό με
καχυποψία και απομακρύνονται από τα προβλήματά του. Από την άλλη, ο πολίτης
θεωρεί πως έχει μόνο δικαιώματα και καθόλου υποχρεώσεις και αντιμετωπίζει το
κράτος ως αντίπαλο, αν όχι και εχθρό του, αδιαφορώντας για τις κοινές υποθέσεις
και λειτουργώντας χρησιμοθηρικά
Παρ’ ότι δεν είναι λίγα τα άτομα με κοινωνική και πολιτική συνείδηση, οι
περισσότεροι από τους «πολίτες» ενδιαφέρονται αποκλειστικά και μόνο για το
ατομικό τους καλό αντιμετωπίζοντας το κράτος και τους συμπολίτες τους ως μέσα
εκμετάλλευσης και ικανοποίησης των προσωπικών τους επιδιώξεων λειτουργώντας
συμφεροντολογικά σε κάθε τους συναλλαγή. Άλλωστε, «άλλος είναι γεννημένος να
κάνει το καλό στους συνανθρώπους του και άλλος να έχει το μυαλό του μόνο στο
κέρδος, άχρηστος για την πόλη του, επαχθής σε κάθε του συναλλαγή και
συμφεροντολόγος[ii]».
Σε κάποιες δε περιπτώσεις αρκετοί δικαιολογούν την παρουσία του ατομικισμού ως
αναγκαία στάση επιβίωσης στη σύγχρονη τεχνοκρατική και άκρως ανταγωνιστική
εποχή μας. Καθόλου, λοιπόν, παράδοξο που, σε συνδυασμό με τον ωφελιμισμό,
κυριαρχούν στη ζωή των ανθρώπων. Μήπως«και ποιος από τους ανθρώπους δε φέρεται
όμοια; Τώρα τάχα κατάλαβες πως ο καθένας αγαπάει μόνο τον εαυτό του και όχι
τους άλλους, άλλος δίκαια και άλλος για το συμφέρον του;»[iii]Κάποιοι,
μάλιστα, ιδεολογικοποιούν τη στάση τους αυτή και τη θεωρούν το μέσο για
κοινωνική αναρρίχηση και επιτυχία. Μ’ αυτόν τον τρόπο, βέβαια, δεν κάνουν
τίποτε άλλο παρά να ιδεολογικοποιούν την ασυνειδησία τους.
Ο ατομικισμός, όμως, πέραν του ότι οδηγεί στην κοινωνική οπισθοδρόμηση, είναι αντίθετος προς την ανθρώπινη φύση και εν τέλει οδηγεί στη δυστυχία. Οι άνθρωποι θεωρούν αφελώς πως, όταν ο διπλανός τους παθαίνει συμφορές, αυτό δεν έχει καμία επίπτωση στους ίδιους. Δε μπορούν να κατανοήσουν ότι το κακό θα χτυπήσει κάποτε και τη δική τους πόρτα! Κάποιοι, μάλιστα, αδυνατούν να κρύψουν τη χαρά τους για τις συμφορές του άλλου. Οι περισσότεροι, βέβαια, δείχνουν να συμπάσχουν, χωρίς, όμως, και η στενοχώρια να τους τρώει τα σωθικά. Δεν είναι λίγοι κι αυτοί που φαίνονται «δυστυχείς» με τη δυστυχία των άλλων και «χαρούμενοι» με τη χαρά τους. Δυστυχώς, μιλάμε για την απόλυτη υποκρισία, βασικό χαρακτηριστικό πλέον των ανθρώπινων σχέσεων.
Κείμενο 2
Η Ελλάδα είναι η χώρα που γέννησε, στο απώτερό της παρελθόν,
τη δημοκρατία. Τη δημοκρατία που βάλλεται, όμως, καθημερινά από την προπαγάνδα
και το λαϊκισμό των πολιτικών και των διαπλεκόμενων μέσων μαζικής
αποχαύνωσης, αλλά και από την απάθεια
και αδράνεια των ελλήνων πολιτών απέναντι στα πολιτικά δρώμενα. Και να πει
κανείς πως ο Έλληνας δεν ενδιαφέρεται για τα κοινά; Τουναντίον. Και με την
πολιτική ασχολείται και δημοκρατικές ευαισθησίες διαθέτει. Δεν υπάρχει μέρα που
σ’ ένα παραδοσιακό ελληνικό καφενείο ή στο χώρο εργασίας του, να μη γίνεται
λόγος για τα πολιτικά πράγματα. Μόνο που, δυστυχώς, οι περισσότερες συζητήσεις
είναι αφοριστικές και διόλου
ουσιαστικές. «Λόγια του αέρα», καμία σημασία στα λόγια του συνομιλητή,
παθιασμένες αλλά ανούσιες εξυπνακίστικες απόψεις, «ξερολισμοί». Το συναίσθημα
«πνίγει» οιαδήποτε λογική φωνή και όλοι μαζί αρεσκόμαστε να καθυβρίζουμε τους
πολιτικούς μας ταγούς – αυτούς ντε, που εμείς ψηφίσαμε - στα πλαίσια ενός ιδεολογικού ισοπεδωτικού «τσουβαλιάσματος».
Το αστείο είναι πως,
ενώ δηλώνουμε με κάθε τρόπο την απογοήτευσή μας για την πολιτική κατάσταση στη
χώρα, όταν πλησιάζει η ώρα των εκλογών, αναζωπυρώνεται ο λανθάνων φανατισμός
μας και η «στήριξη των δικών μας» που θα μας σώσουν – ως άλλοι Μεσσίες - από
τους προηγούμενους «καταστροφείς» πολιτικούς άρχοντες, είτε αυτοί βρίσκονται
στην κεντρική πολιτική σκηνή (πρωθυπουργός, βουλευτές, κτλ) είτε σε
περιφερειακό επίπεδο (δήμαρχοι, κοινοτάρχες, κτλ). Άλλωστε, μας αρέσουν τα
ωραία λόγια των δημοκολάκων και ουχί οι λογικές και συνετές φωνές. Άσε που, ενώ
σε κάθε ευκαιρία καταγγέλλουμε την αναξιοκρατία και το νεποτισμό, έρχεται η
στιγμή που τρέχουμε στα βουλευτικά γραφεία για το «ρουσφετάκι» μας, αν και
είναι αλήθεια πως το φαινόμενο, χωρίς φυσικά να έχει εξαλειφθεί παντελώς, στις
μέρες μας φθίνει.
Πόσο
οδυνηρά ακούγονται όλα αυτά για έναν λαό που τόσους αγώνες έχει κάνει για τη
δημοκρατία και την ελευθερία της πατρίδας του. Που είναι πάντα έτοιμος να
θυσιάσει και τη ζωή του ακόμα για τα υψηλότερα ιδανικά… Αδιάψευστος μάρτυρας το
ένδοξο ιστορικό του παρελθόν (Αχ, αυτό το παρελθόν που μας στοιχειώνει!).
Ταυτόχρονα, βέβαια, κι ένας λαός με έντονη φιλειρηνική διάθεση, χαρακτηριστικό
γνώρισμα του δημοκρατικού πολίτη, που, παρά τις εξωτερικές προκλήσεις,
διάκειται, σε γενικές γραμμές ευμενώς έναντι των γειτόνων του. Ίσως, τελικά, αυτή να είναι και η
ομορφιά του Έλληνα× η αντιφατικότητά του!
Κείμενο 3
Τ. Σινόπουλος, «Ο καιόμενος»
Το Φαινομενο της
αυτοπυρπόλησης αποτέλεσε στην εποχή μας την έσχατη μορφή προσωπικής
διαμαρτυρίας των διαφόρων απελπισμένων ιδεολόγων. Το ποίημα ανήκει στη συλλογή Μεταίχμιο
Β' (1957).
|
Κοιτάχτε μπήκε στη
φωτιά! είπε ένας απ' το πλήθος. Γυρίσαμε τα μάτια
γρήγορα. Ήταν στ' αλήθεια αυτός που
απόστρεψε το πρόσωπο, όταν του μιλήσαμε. Και τώρα
καίγεται. Μα δε φωνάζει βοήθεια. Διστάζω. Λέω να πάω
εκεί. Να τον αγγίξω με το χέρι μου. Είμαι από τη φύση μου
φτιαγμένος να παραξενεύομαι. Ποιος είναι τούτος που
αναλίσκεται περήφανος; Το σώμα του το ανθρώπινο
δεν τον πονά; Η χώρα εδώ είναι
σκοτεινή. Και δύσκολη. Φοβάμαι. Ξένη φωτιά μην την
ανακατεύεις, μου είπαν. Όμως εκείνος καίγονταν
μονάχος. Καταμόναχος. Κι όσο αφανίζονταν τόσο
άστραφτε το πρόσωπο. Γινόταν ήλιος. Στην εποχή μας όπως και
σε περασμένες εποχές άλλοι είναι μέσα στη
φωτιά κι άλλοι χειροκροτούνε. Ο ποιητής μοιράζεται στα
δυο. |
ΘΕΜΑΤΑ
ΘΕΜΑ Α
Α1. Να παρουσιάσετε συνοπτικά σε 60-70 λέξεις το περιεχόμενο του κειμένου
2 Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Β
Β1. Με βάση το κείμενο 1, να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε,
τεκμηριώνοντας τις απαντήσεις σας με αντίστοιχα χωρία, τις παρακάτω περιόδους
λόγου γράφοντας στο τετράδιό σας δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε
περίοδο τη λέξη Σωστό
ή Λάθος. Να τεκμηριώσεις κάθε
απάντησή σου παραθέτοντας σχετικά αποσπάσματα από το κείμενο. Μονάδες 10
Α. Στις δημοκρατίες τα συμφέροντα των πολιτών ποτέ δεν
αντιπαρατίθενται μεταξύ τους.
Β. Στις δημοκρατίες κράτος και πολίτες συμβαδίζουν, αφού τα
συμφέροντά τους είναι κοινά.
Γ. Η ατομικιστική στάση θεωρείται από πολλούς αναγκαιότητα
για την κοινωνική τους επιβίωση.
Δ. Η έλλειψη κοινωνικής συνείδησης είναι χαρακτηριστικό της
ανθρώπινης φύσης.
Ε. Οι άνθρωποι τις περισσότερες φορές χαίρονται με τη χαρά
των άλλων συμμεριζόμενοι τη χαρά τους.
Β2. Ποια είναι η θέση του συντάκτη στην
πρώτη παράγραφο («Στις δημοκρατίες… χρησιμοθηρικά») του κειμένου 1 για το ρόλο
του κράτους και των πολιτών στις δημοκρατίες (μον. 8) και πώς η επιλογή της
αντίθεσης ως τρόπου ανάπτυξης της παραγράφου συμβάλλει στη στήριξη της θέσης
αυτής; (μον. 7) Μονάδες 15
Β3. Α. Στη δεύτερη παράγραφο («Παρ’ ότι…
ασυνειδησία τους») του κειμένου 1 ο συντάκτης της χρησιμοποιεί δύο αποσπάσματα
από έργα του αρχαίου τραγικού ποιητή Ευριπίδη. Τι εξυπηρετεί, κατά τη γνώμη
σας, επικοινωνιακά η επιλογή του αυτή;
(μον.7)
Β3. Β. Στη δεύτερη παράγραφο («Το αστείο
είναι… στις μέρες μας φθίνει») του κειμένου 2 ο συγγραφέας χρησιμοποιεί
εκτεταμένα το α΄ πληθυντικό πρόσωπο. Να μετασχηματίσετε την παράγραφο
χρησιμοποιώντας το γ΄ πληθυντικό πρόσωπο. Τι αλλάζει ως προς το ύφος; (μον. 8) Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Γ
Γ1. Το φαινόμενο της αυτοπυρπόλησης αποτελεί την έσχατη μορφή προσωπικής διαμαρτυρίας των διαφόρων απελπισμένων ιδεολόγων. Λαμβάνοντας υπόψη σας πως το ποίημα γράφεται στην εποχή της μετεμφυλιακής Ελλάδας (1957) και αξιοποιώντας τρεις (3) κειμενικούς δείκτες του ποιήματος,
Ποια η στάση του πλήθους απέναντι στη μαρτυρική πράξη του καιόμενου; Αν βρισκόσαστε κι εσείς ανάμεσα στο πλήθος, ποια στάση θα υιοθετούσατε;
Εναλλακτικά
Ποιος ο ρόλος- στάση του ποιητή απέναντι στη
μαρτυρική πράξη του καιόμενου; Κατά τη γνώμη σας, ποιος πρέπει να είναι ο
κοινωνικός ρόλος της ποίησης και γενικότερα της τέχνης; (150-200 λέξεις) Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Δ
Δ1. Με την ιδιότητά σας ως μαθητές/μαθήτριες και αξιοποιώντας δημιουργικά
τα κείμενα αναφοράς, σε μια ομιλία σας σε σχολική εκδήλωση,
Να αναπτύξετε τις απόψεις σας σχετικά με την
ολοένα και αυξανόμενη ατομικιστική στάση των νεοελλήνων και τα προβλήματα που
αυτή δημιουργεί. Στη συνέχεια, να αναφέρετε συγκεκριμένες δράσεις με τις
οποίες, κατά τη γνώμη σας, το σχολείο μπορεί να διαμορφώσει ανθρώπους με
κοινωνική συνείδηση και ανθρωπιστικές αρχές. (350-400 λέξεις) Μονάδες 30
