Αξιοκρατία και στρεβλώσεις

Σ. Γκαρμπούνης

Κείμενο 1

Το κείμενο είναι μια κριτική παρουσίαση του βιβλίου «Η τυραννία της αξίας» του Μ. Σαντέλ Εκδόσεις Πόλις.

Για τον Σαντέλ η αξιοκρατία που τα παραδοσιακά κόμματα εξουσίας ευαγγελίσθηκαν ως λύση στις προκλήσεις της παγκοσμιοποίησης, της διευρυνόμενης ανισότητας και της αποβιομηχάνισης οδήγησε σε μια αδικαιολόγητη προκατάληψη κατά των ολιγότερο μορφωμένων της εργατικής τάξης, ενώ η έξαρση του λαϊκισμού αποτελεί ηχηρή προειδοποίηση προς την τεχνοκρατική προσέγγιση της πολιτικής, όταν αυτή χάνει την επαφή με την κοινωνία, όταν αγνοεί όσους ζουν εκτοπισμένοι στο περιθώριο.

Αυτή η «ρητορική της ανόδου» δεν βρίσκει απήχηση σε όσους νιώθουν ευάλωτοι και εγκλωβισμένοι, όταν συνειδητοποιούν ότι ξεκινούν την προσπάθεια προς τα άνω από μειονεκτική θέση, αντίθετα με τους καλότυχους που διαθέτουν προβάδισμα με οικογενειακά, οικονομικά και άλλα πλεονεκτήματα και προνόμια. […]. Για τον συγγραφέα προέχει ένας διαφορετικός ορισμός της επιτυχίας, όπου μεγαλύτερη βαρύτητα δίδεται στις αρετές της ταπεινοφροσύνης, της αξιοπρέπειας, της αλληλεγγύης και της συλλογικής ευθύνης και η συνεισφορά στο κοινό καλό δεν αποτιμάται μόνο με οικονομικούς όρους.

Η «τυραννία της αξίας» εκδηλώνεται κυρίως με την πτυχιολατρία, όταν το πανεπιστημιακό δίπλωμα, ιδίως από κορυφαία ιδρύματα ανώτατης εκπαίδευσης στην Αμερική, εξασφαλίζει την οικονομική επιτυχία και την κοινωνική ανέλιξη και χαράσσει μια βαθιά διαχωριστική γραμμή ανάμεσα σε όσους διαθέτουν πανεπιστημιακή μόρφωση (το 1/3 του εργατικού δυναμικού) και σε όσους τη στερούνται (τα 2/3). Στις δεκαετίες 1990 και 2000, όταν το σύνθημα «αυτό που μπορείς να κερδίσεις, εξαρτάται από αυτό που μπορείς να μάθεις» υιοθετήθηκε από τους ηγέτες της Κεντροδεξιάς και Κεντροαριστεράς στην Αμερική και στην Ευρώπη, η έλλειψη «των σωστών διαπιστευτηρίων» ερμηνεύθηκε από τις ελίτ ως απουσία αξίας για τα 2/3 των εργαζομένων, αντί να τιμηθεί και να ανταμειφθεί η συνεισφορά τους σε οικονομία και κοινωνία, με περίτρανη απόδειξη τις πολύτιμες υπηρεσίες που προσέφερε ο ανειδίκευτος και κακοπληρωμένος εργαζόμενος στη διάρκεια της πανδημίας.

[…]

Η απόκλιση στα εισοδήματα πτυχιούχων πανεπιστημίου και αποφοίτων λυκείου στην Αμερική ήταν 40% το 1979 και αυξήθηκε σε 80% σήμερα. Στο τέλος της δεκαετίας του 1970 οι αποδοχές των επικεφαλής των μεγαλύτερων επιχειρήσεων ήταν 30πλάσιες του μέσου εργάτη και το 2014 έγιναν 300πλάσιες, όταν το μέσο πραγματικό εργατικό εισόδημα παρέμεινε στάσιμο για περίπου 50 χρόνια. Περισσότερη ζημιά όμως από την απώλεια εισοδήματος προκαλεί η διάβρωση της αξιοπρέπειας της εργασίας, όταν σ’ αυτήν δεν αποδίδεται ο προσήκων σεβασμός. Για τον συγγραφέα προέχει η εξασφάλιση καλών θέσεων εργασίας παρά ο ρυθμός οικονομικής μεγέθυνσης και η επιδότηση της εργασίας παρά της ανεργίας.

Ο Σαντέλ προτείνει στους πολιτικούς, να σκύψουν στις ρίζες της λαϊκής δυσαρέσκειας και να επανεκτιμήσουν πώς κρίνεται και ανταμείβεται η συνεισφορά στο συλλογικό καλό. Η ισότητα ευκαιριών είναι αναγκαία, όχι όμως επαρκής συνθήκη για τη διόρθωση της αδικίας. Ακόμη και αν η κοινωνία προσφέρει ισότητα ευκαιριών και κινητικότητα προς τα άνω, θα πρέπει να εγγυηθεί την αξιοπρέπεια και την κοινωνική αναγνώριση σε όσους για διάφορους λόγους αδυνατούν να ανέβουν στην κορυφή.

Α. Παπαρσένος «Η ύβρις της αξιοκρατίας και η χαμένη αξιοπρέπεια. Οι ρίζες της λαϊκής δυσαρέσκειας» εφ. Καθημερινή 15-6-2021

Κείμενο 2

Οι παρακάτω μαρτυρίες προέρχονται από γυναίκες απόφοιτες εσπερινού λυκείου και αφηγούνται τους λόγους που τις είχαν οδηγήσει στην εγκατάλειψη των σπουδών τους κατά την εφηβική ηλικία. (το υλικό προέρχεται από σχετική μεταπτυχιακή εργασία της συναδέρφου Νίκης Μαλτέζου)

1^η μαρτυρία

«Για να συνεχίσω το γυμνάσιο θα έπρεπε οι γονείς μου να με στείλουν σε συγγενείς πίσω στην Ελλάδα καθώς δεν υπήρχαν ακόμη ελληνικά γυμνάσια στη Γερμανία - συνηθίζονταν τότε - ή να συνεχίσω υποχρεωτικά στο γερμανικό σχολείο. Της μάνας μου η γνώμη δεν μετρούσε, οι άντρες αποφάσιζαν. Τι τα χρειαζόμουν τα γράμματα; Τα δυο μου αδέρφια ήδη είχαν παιδιά οπότε ο πατέρας μου και οι δύο αδερφοί μου αποφάσισαν ότι το δικό μου καθήκον ήταν να προσέχω τα ανίψια μου. Ήμουν μόλις 12 ετών. Ήθελα πολύ να συνεχίσω. Μου άρεσε η γνώση. Έκριναν ότι τα κορίτσια δεν είναι για παραπέρα. Έκανα τις επαναστάσεις μου, μέχρι και απεργία πείνας έκανα, μήπως και τους αλλάξω γνώμη αλλά δυστυχώς…»

2^η μαρτυρία

«Στο δημοτικό έπεφτε ξύλο με τη βέργα γιατί σαν κορίτσι δεν τα κατάφερνα στα μαθηματικά. Μου δημιουργήθηκε φόβος να μη μιλάω. Αργότερα στο γυμνάσιο οι καθηγητές με μείωναν, μου έλεγαν ότι δεν είμαι για γράμματα, να πάω για κομμώτρια. Έφτασα με πολλές δυσκολίες μέχρι την πρώτη λυκείου, έμεινα και δεν ήθελα να επαναλάβω την τάξη γιατί θα με κορόιδευαν. Ζήτησα να αλλάξω σχολείο, να πάω στο πολυκλαδικό που ήταν στην πόλη, αλλά φυσικά οι γονείς μου αρνήθηκαν, γιατί το σχολείο ήταν δίπλα σε στρατόπεδο και φοβόταν για την ηθική μου, μην μπλέξω με κάποιον και παραστρατήσω. Έτσι τελικά πήγα για κομμώτρια.»

Θέματα

Θέμα Α

Α1. Να γράψετε συνοπτικά τους λόγους στους οποίους οι γυναίκες των δύο μαρτυριών αποδίδουν τη διακοπή της φοίτησής τους στο σχολείο. (60 λέξεις περίπου)

15 μονάδες

Θέμα Β

Β1. Με βάση τα Κείμενα 1 και 2 να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω περιόδους λόγου ως σωστές ή λανθασμένες, γράφοντας στο τετράδιό σας, δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε περίοδο, τη λέξη Σωστό ή Λάθος (δεν χρειάζεται να αναφέρετε συγκεκριμένο χωρίο κειμένου).

10 μονάδες 

1.      Σύμφωνα με το Κείμενο 1 η αξιοκρατία όπως προτάθηκε απαξίωσε την προσφορά των αδύναμων κοινωνικών ομάδων.

2.      Σύμφωνα με το Κείμενο 1 η πανδημία απέδειξε ότι όσοι κάνουν δουλειές ανειδίκευτου εργαζόμενου πρέπει να πληρώνονται περισσότερο από τους υπόλοιπους γιατί είναι πιο σημαντικοί.

3.      Σύμφωνα με το Κείμενο 1 το χάσμα ανάμεσα στους πτυχιούχους και μη είναι προκλητικό όσον αφορά τις οικονομικές απολαβές από τη δουλειά τους.

4.      Σύμφωνα με το Κείμενο 2 οι  συγκεκριμένες γυναίκες έγιναν νοικοκυρές και κομμώτριες επειδή δεν «έπαιρναν τα γράμματα».

5.      Το Κείμενο 2 συμφωνεί με το Κείμενο 1 ότι η ατομική ευθύνη καθορίζει και τις προοπτικές για το μέλλον του καθενός.

 

Β2. α. Εντοπίστε στο Κείμενο 1 τρεις αντιφάσεις που διαπιστώνει ο Σαντέλ στην εφαρμογή της αξιοκρατίας και τα γλωσσικά μέσα με τα οποία αναδεικνύονται. (6 μονάδες)

 

     β. Να γράψετε δύο τίτλους που να αποδίδουν το περιεχόμενο του Κειμένου 1, έναν με κυριολεκτική κι έναν με μεταφορική χρήση της γλώσσας. (9 μονάδες)

15 μονάδες

Β3. Ποια συναισθήματα κυριαρχούν στις αφηγήσεις των γυναικών και με ποια γλωσσικά μέσα/επιλογές γίνονται φανερά;

15 μονάδες

Στερεότυπα και αναπηρία - σενάριο διδασκαλίας Γλώσσα Β΄ λυκείου

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

(ενδεικτικές ερωτήσεις-δραστηριότητες)

Στάδιο 1

(2) Παγκόσμια Ημέρα Ατόμων με Αναπηρία | ο 10χρονος Παναγιωτάκης μιλάει στην κάμερα της UNICEF

   Αφού παρακολουθήσετε το παραπάνω απόσπασμα από την τηλεοπτική συνέντευξη του μικρού Παναγιώτη κρατώντας ταυτόχρονα σημειώσεις, να απαντήσετε στα παρακάτω ερωτήματα:

- Τι ζητά ο μικρός Παναγιώτης;

- Ποια προβλήματα θέτει στη συνέντευξή του;

- Γιατί υπήρχαν υπότιτλοι στο βίντεο;

(3) PODCAST | Συζητάμε για την αναπηρία με την Έφη Τούμπα

   Να παρακολουθήσετε την παραπάνω ραδιοφωνική συνέντευξη της Έφης Τούμπα, μητέρας ανάπηρης, και  αφού χωριστείτε σε ζεύγη να συζητήσετε μεταξύ σας σχετικά με τα εξής:

- Πώς βιώνει η μητέρα την αναπηρία της κόρης της;

- Πώς άλλαξε η ζωή της οικογένειας από όταν έμεινε ανάπηρο το κορίτσι;

- Ποιες δυσκολίες αντιμετωπίζει στην καθημερινότητά της;

- Τι ζητά από την Πολιτεία;

- Ποιος είναι ο μεγάλος της φόβος για το μέλλον;

  Στη συνέχεια να χωριστείτε σε ομάδες και να καταγράψετε σ’ ένα κείμενο 100 περίπου λέξεων τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ανάπηροι στη χώρα μας. Το Κείμενο θα το αναγνώσει ο «επικεφαλής» κάθε ομάδας στην ολομέλεια της τάξης.

Με βάση τις δύο συνεντεύξεις που παρακολουθήσατε να συγκρίνετε τις δύο οπτικές αντιμετώπισης της αναπηρίας (ενός ανάπηρου παιδιού και μιας μητέρας ανάπηρης).

  Να καταθέσετε στην τάξη δικές σας τυχόν εμπειρίες από πιθανή προσωπική σας επαφή με κάποιον ανάπηρο ή γονέα ανάπηρου φίλου ή συγγενή σας.

Στάδιο 2

(4) Δίχως όρια (φάκελος υλικού/Δίκτυα κειμένων σελ. 58) Απόσπασμα αυτοβιογραφίας StephenHawking

(5) Εικόνες

https://cdn.pixabay.com/photo/2016/11/21/16/53/action-1846427_960_720.jpg

https://cdn.pixabay.com/photo/2013/02/09/04/33/wheelchairs-79604_960_720.jpg

   Να χωριστείτε σε ζεύγη και να συζητήσετε με βάση το αυτοβιογραφικό κείμενο και τις δύο εικόνες τα εξής:

- Πώς βίωσε την αναπηρία του ο Hawking;

- Ποιο μήνυμα εκπέμπει στην αυτοβιογραφία του για την αντιμετώπιση της αναπηρίας;

- Ποια στοιχεία του κειμένου το καθιστούν αυτοβιογραφικό;

- Οι δύο εικόνες συμβαδίζουν με την εικόνα που έχετε για τη ζωή των αναπήρων; Πώς σχετίζονται με τη στάση του Hawking απέναντι στην αναπηρία όπως μας την αφηγείται ο ίδιος στην αυτοβιογραφία του;

   Αφού πρώτα χωριστείτε σε δύο ομάδες, να συζητήσετε και να ετοιμάσετε την επιχειρηματολογία σας για το «αν οι ανάπηροι μπορούν σήμερα να ζήσουν ή όχι μια φυσιολογική ζωή». Στη συνέχεια θ’ ακολουθήσει αγώνας λόγου με την αντίστοιχη επιχειρηματολογία για κάθε μία από τις δύο αντιτιθέμενες απόψεις. 

 Στάδιο 3

(6) Πολιτισμός κατά ρατσισμού. Απόσπασμα άρθρου της Φ.Τσαλίκογλου (αλιευμένο από την Τράπεζα θεμάτων)

Να απαντήσετε γραπτώς στο παρακάτω ερώτημα:Πρόθεση της συντάκτριας στη δεύτερη παράγραφο του κειμένου είναι να ευαισθητοποιήσει τον αναγνώστη. Να αναφέρετε τρεις διαφορετικές γλωσσικές επιλογές με τις οποίες επιτυγχάνει το στόχο της παραθέτοντας τα αντίστοιχα χωρία και να εξηγήσετε τη λειτουργία της κάθε μιας απ’ αυτές στο κείμενο.

Να συντάξετε μια επιστολή 200-250 λέξεων με την οποία θα απευθύνεστε στον αρμόδιο για θέματα αναπηρίας υπουργό. Με την επιστολή σας αυτή τον καλείτε ν’ αναλάβει τις ανάλογες πρωτοβουλίες για την άμεση επίλυση των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι ανάπηροι στη χώρα μας

Β. Λάλας

 

 

Αυτογνωσία - Φόβος

 

Β. Λάλας

Κείμενο 1

Είναι μεγάλη ανοησία (;) να κυνηγάς το μάταιο…

   Είναι δύσκολο να γνωρίσει κανείς τον εαυτό του. Η γνώση του εαυτού μας , η σαφής γνώση των προτερημάτων και ελαττωμάτων μας απαιτεί επίπονη και, πολλές φορές, επώδυνη προσπάθεια. Κι αυτό γιατί συνδέεται με την εσωτερική μας «δομή», με τον ψυχικό μας κόσμο. Πόσο μάλλον όταν υποπίπτουμε σε σφάλματα. Τότε, τις περισσότερες φορές, αντί να αναζητήσουμε, πέραν των άλλων, και τις προσωπικές μας ευθύνες, «τα ρίχνουμε στους άλλους» χωρίς περίσκεψη, μη κατανοώντας φυσικά το γελοίο του πράγματος.  Αποφεύγουμε, λοιπόν, ή και αρνούμαστε πεισματικά την εσωτερική ενδοσκόπηση. Ίσως, γιατί θα μας φέρει ενώπιος ενωπίω με τον εαυτό μας, απέναντι στη συνείδησή μας. Ίσως, γιατί η διαδικασία αυτή θα μας φέρει ακόμα μεγαλύτερο πόνο.

   Παρ’ ότι υπάρχουν εξωγενείς παράγοντες που δρουν καταλυτικά στη μη απόκτηση αυτογνωσίας – όπως η κακή ανατροφή, η έλλειψη πνευματικότητας, το κοινωνικό και πολιτισμικό περιβάλλον – δύο είναι οι βασικοί ανασταλτικοί παράγοντες που συντελούν στην έλλειψή της: το σύμπλεγμα της ανωτερότητας και το σύμπλεγμα κατωτερότητας. Στην πρώτη περίπτωση το άτομο, από ματαιοδοξία, υπερτιμά τις σωματικές και ψυχοπνευματικές του δυνάμεις. Στην ουσία «βλέπει» στον εαυτό του μόνο αρετές και χαρίσματα. Στη δεύτερη περίπτωση το άτομο, λόγω έλλειψης εμπιστοσύνης στον εαυτό του, στην ανθρώπινη αξία του, υποτιμά τις δυνάμεις του και αυτομηδενίζεται. Σχηματίζει μικρή ιδέα για τον εαυτό του, όχι για λόγους ταπεινοφροσύνης. Και οι δύο αυτοί παράγοντες είναι δυσκολοπολέμητοι, αφού είναι εσωγενείς συνδεόμενοι με τον εσωτερικό κόσμου του ανθρώπου.

   «Είναι μεγάλη ανοησία να κυνηγάς το μάταιο^[i]». «Οι παράτολμες πράξεις δε δείχνουν σωφροσύνη^[ii]». «Πρέπει ο άνθρωπος ν' ασχολείται μ' αυτά που μπορεί να πετύχει^[iii]».  «Δεν είναι γνώρισμα του σοφού ανθρώπου το να επιζητά το ακατόρθωτο^[iv]».  Και να διαφωνεί κανείς, είναι δύσκολο να μην προβληματιστεί με τις παραπάνω ποιητικές ρήσεις. Γιατί, πράγματι, τι άλλο από ανοησία είναι να κάνεις πράγματα που ξεπερνούν τις δυνατότητές σου; Μόνο συμφορές μπορείς να περιμένεις. Μάλιστα, σε μία τέτοια περίπτωση, η ενδεχόμενη αποτυχία έχει δυσμενέστατη συναισθηματική επίδραση, «γιατί οι άνθρωποι, χάνουν πολύ περισσότερο την αυτοπεποίθησή τους, όταν φανούν κατώτεροι σε κάτι που αξίωναν πως είναι ανώτεροι, αν δεν είχαν από την αρχή την ιδέα αυτή^[v]». Ποιος, όμως, έχει τη δυνατότητα να ορίσει με ακρίβεια το μάταιο, το παράτολμο, το ανέφικτο, το ακατόρθωτο; Μην ξεχνάμε, άλλωστε, πως τα μεγάλα και σπουδαία δεν έγιναν ούτε γίνονται από ανθρώπους που διστάζουν να πάρουν πρωτοβουλίες, από ανθρώπους αδρανείς που υποτιμούν τις δυνάμεις τους, από ανθρώπους φοβισμένους που μένουν μόνιμα καθηλωμένοι σε μια μίζερη κατάσταση απραξίας και αυτοπεριθωριοποίησης. Έγιναν και γίνονται από ανθρώπους δυναμικούς, από ανθρώπους ενεργούς, παράτολμους, κάποτε και… ματαιόδοξους!

Βασίλης Λάλας, φιλόλογος,Ιανουάριος 2017

Κείμενο 2

Ο φόβος…

   Δεν υπάρχει άνθρωπος που να μην έχει νιώσει κάποτε στη ζωή του φόβο. Όποιος κομπορρημονεί για το αντίθετο, είναι ο ίδιος δειλός και πιότερο φοβισμένος από τους άλλους. Απλώς, φορά τη μάσκα της θρασύτητας. Ο φόβος, μάλιστα, του προκαλεί μεγαλύτερο πόνο απ’ ότι στους άλλους ανθρώπους.

   Το  συναίσθημα του φόβου προκαλείται ασυνείδητα από τον ανθρώπινο οργανισμό ως μέσο άμυνας και επιβίωσης έναντι ενός, πραγματικού ή μη, κινδύνου ή απειλής. Είναι η ψυχική ταραχή που προκαλείται από την προσμονή του κακού. Υπό προϋποθέσεις, ο φόβος είναι αναγκαίος. Μας προστατεύει από πιθανούς κινδύνους. Μας συγκρατεί να μην κάνουμε πράγματα που ναι μεν μας δίνουν ευχαρίστηση, αλλά κάποτε μπορεί να μας οδηγήσουν σε συμφορές. Δεν πρέπει, όμως, να υποκύπτουμε στο φόβο. Όταν το κάνουμε, απλά τον γιγαντώνουμε. Τον λαμβάνουμε, λοιπόν, υπόψη μας, αλλά οφείλουμε να τον ελέγχουμε και να προχωρούμε μπροστά. Σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να γίνεται φοβία, γιατί τότε μας πνίγει και δε μας αφήνει να ζήσουμε μια φυσιολογική ζωή. Μετατρέπεται σε δουλεία, μορφή ανελευθερίας και μας καταδυναστεύει. Ακυρώνει τόσο τη γνώση και την εμπειρία όσο τη σκέψη και τη λογική. Στην ουσία, ο φοβισμένος άνθρωπος δεν ονειρεύεται, δε ζει. Πεθαίνει κάθε μέρα. Ο φόβος του για τη ζωή γίνεται ο μεγαλύτερός του φόβος.

   «Ο φόβος υπάρχει παντού». Στη δουλειά, στο στρατό, στον έρωτα, στη θρησκεία, στην πολιτική… «Αν μάλιστα καταφέρεις να τον περάσεις μέσα στους ανθρώπους, αυτοί τον θεωρούν πιο πάνω και από το θεό^[vi]».  Αυτό το έχουν κατανοήσει πολύ καλά οι εκάστοτε κρατούντες και τώρα κι από πάντα. Είναι το όπλο τους, ώστε να έχουν φοβισμένους και άρα πειθαρχημένους και νομοταγείς πολίτες. Πολίτες πειθήνιους που θα υπακούν, ανήμποροι να αντιδράσουν, στα διάφορα κελεύσματα της εξουσίας –λογικά ή παράλογα.

   Τι θα γινόταν, όμως, αν εξέλιπε παντελώς ο φόβος από τη ζωή, την καθημερινότητα των ανθρώπων; Θα μπορούσε, άραγε, να λειτουργήσει η κοινωνία χωρίς φόβο; Δυστυχώς, δεν κατέχονται όλοι οι άνθρωποι από τις ίδιες ηθικές αρχές και αξίες. Πολλοί είναι αυτοί με ελαστική συνείδηση, όχι λιγότεροι αυτοί που ρέπουν προς το άδικο, και σίγουρα όχι ελάχιστοι οι συνειδητά ασυνείδητοι. Μπορεί να φαίνεται υποτιμητικό για την ανθρώπινη φύση, αλλά ο φόβος δρα ανασταλτικά στις περιπτώσεις αυτές, και ίσως σωφρονιστικά…

Βασίλης Λάλας, φιλόλογος, Μάρτιος 2017

 

Κείμενο 3.Α

   Κ. Π. Καβάφης, «Τα παράθυρα»

Σ’ αυτές τες σκοτεινές κάμαρες, που περνώ
μέρες βαρυές, επάνω κάτω τριγυρνώ
για  νάβρω τα παράθυρα.— Όταν ανοίξει
ένα παράθυρο θάναιπαρηγορία.—
Μα τα παράθυρα δεν βρίσκονται, ή δεν μπορώ
να τάβρω. Και καλλίτερα ίσως να μην τα βρω.
Ίσως το φως θάναι μια νέα τυραννία.
Ποιος ξέρει τι καινούρια πράγματα θα δείξει.

 

Κείμενο 3.Β

ΜίροσλαβΧόλουμπ, «Η πόρτα»

Πήγαινε κι άνοιξε την πόρτα.

Μπορεί απ’ έξω εκεί να στέκει

ένα δέντρο, ένα δάσος,

ένας κήπος

ή μια πόλη μαγική.

 

Πήγαινε κι άνοιξε την πόρτα.

Μπορεί να είναι το σκυλί που ψαχουλεύει.

Μπορεί να δεις κάποια μορφή,

ή ένα μάτι,

ή την εικόνα

μιας εικόνας.

 

Πήγαινε κι άνοιξε την πόρτα.

Αν είναι η καταχνιά

θα καθαρίσει.

 

Πήγαινε κι άνοιξε την πόρτα.

Κι αν είναι μόνο η σκοτεινιά

που θορυβεί

κι αν είναι μόνο

κούφιος άνεμος

κι αν

        τίποτα

                  δεν είναι

έξω εκεί,

πήγαινε κι άνοιξε την πόρτα.

Τουλάχιστον

θα γίνει

κάποιο

ρεύμα.

ΘΕΜΑΤΑ

ΘΕΜΑ Α

Α1. Να παρουσιάσετε συνοπτικά, σε 60-70 λέξεις, τα θετικά και αρνητικά αποτελέσματα του συναισθήματος του φόβου στους ανθρώπους, όπως τα διατυπώνει ο συγγραφέας του κειμένου 2.                          

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Β

Β1. Με βάση το κείμενο 1, να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, τεκμηριώνοντας τις απαντήσεις σας με αντίστοιχα χωρία, τις παρακάτω περιόδους λόγου γράφοντας στο τετράδιό σας δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε περίοδο τη λέξη Σωστό ή Λάθος. Να τεκμηριώσεις κάθε απάντησή σου παραθέτοντας σχετικά αποσπάσματα από το κείμενο.                         

Μονάδες 10

Α. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει ο άνθρωπος να κυνηγάει το μάταιο, το ακατόρθωτο.

Β.  Δεν είναι ιδιαιτέρως δύσκολο να γνωρίσει κάποιος τον εαυτό του.

Γ. Τα συμπλέγματα της ανωτερότητας και της κατωτερότητας είναι οι μοναδικοί παράγοντες που δυσχεραίνουν την απόκτηση αυτογνωσίας.

Δ.  Αυτός που έχει σύμπλεγμα κατωτερότητας είναι ταπεινός άνθρωπος.

Ε. Όταν αποτύχει κάποιος επιδιώκοντας το ακατόρθωτο, πλήττεται περισσότερο συναισθηματικά από κάποιον άλλον που είχε μια απλή αποτυχία.

 

Β2.α. Ποια νομίζετε ότι είναι η πρόθεση του συγγραφέα στη δεύτερη παράγραφο («Παρ’ ότι… του ανθρώπου») του κειμένου 1; Πώς ο τρόπος με τον οποίο επέλεξε να αναπτύξει την παράγραφο υπηρετεί την πρόθεση αυτή; (μον. 7)

 

Β2.β. Στη δεύτερη παράγραφο («Το συναίσθημα… φόβος») του κειμένου 2 ο συντάκτης του χρησιμοποιεί κυρίως μικροπερίοδο λόγο. Να ξαναγράψετε την παράγραφο κάνοντας εκτεταμένη χρήση του μακροπερίοδου λόγου χρησιμοποιώντας, όπου κρίνεται αναγκαίο, την υποτακτική σύνδεση των προτάσεων και κάνοντας τις σχετικές αλλαγές. Τι αλλάζει ως προς το ύφος; (μον. 8)                           

Μονάδες 15

 

Β3. Τι πετυχαίνει ο συγγραφέας με τη χρήση των δύο ερωτημάτων στην τελευταία παράγραφο («Είναι μεγάλη… ματαιόδοξους!») του κειμένου 1 ως προς την οργάνωση της παραγράφου και ως προς την αντίδραση του αναγνώστη;   

Μονάδες 15 

ΘΕΜΑ Γ

Κ. Π. Καβάφης, «Τα παράθυρα»

Γ1.  Να διατυπώσετε το ερμηνευτικό σας σχόλιο για το κείμενο, παρουσιάζοντας το κύριο, κατά τη γνώμη σας, θέμα του. Να συμπεριλάβετε στην απάντησή σας σχετικούς με το θέμα δείκτες του ποιήματος     (150-200 λέξεις)         

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Γ

ΜίροσλαβΧόλουμπ, «Η πόρτα»

Γ1. Ποιο είναι, κατά τη γνώμη σας, το κεντρικό ερώτημα που θέτει το ποίημα; Να απαντήσετε αξιοποιώντας τους παρακάτω κειμενικούς δείκτες: τις επαναλήψεις, την προστακτική έγκλιση, τους υποθετικούς λόγους και τις εικόνες.

Θεωρείτε πως είναι διαχρονικό το ερώτημα αυτό;        (150-200 λέξεις)                     Μονάδες 15

Εναλλακτικά

   Γ1. Το κείμενο αρχίζει και τελειώνει με την ίδια φράση. Αυτό το σχήμα του κύκλου, σε συνδυασμό με την επανάληψη της φράσης μέσα στο κείμενο,

   Σε ποια υπόθεση σας οδηγούν για τους λόγους που κινούν την επιθυμία φυγής στον ήρωα; Αυτό που περιγράφει το κείμενο μπορεί να συμβεί στη ζωή μας; Είναι συνηθισμένη κατάσταση;

Εναλλακτικά

Σε ποιο συμπέρασμα σας οδηγούν όσον αφορά στο κεντρικό ερώτημα/θέμα συζήτησης που θέτει το κείμενο; Τι μορφή παίρνει στην εποχή μας η έννοια της φυγής;

ΘΕΜΑ Δ

Δ1. Υπόθεσε ότι συμμετέχεις σε συζήτηση σε γνωστή ιστοσελίδα κοινωνικής δικτύωσης με θέμα τα εφόδια των νέων. Να εκθέσεις σε 350-400 λέξεις την προσωπική σου γνώμη σχετικά:

  α. με την αναγκαιότητα της αυτογνωσίας στον άνθρωπο και

  β. με τα υπόλοιπα εφόδια με τα οποία οφείλει, κατά τη γνώμη σας, να είναι «οπλισμένος» ο νέος σήμερα, για να μπορεί να ανταπεξέλθει στις απαιτήσεις της σύγχρονης ζωής                                         

Μονάδες 30

---

[i]Σοφοκλής, Ηλέκτρα, στιχ. 1054 (Ηλέκτρα)

[ii]Σοφοκλής, Αντιγόνη, στιχ. 67-68 (Ισμήνη)

[iii]Ευριπίδης, Ρήσος, στιχ.622 (Διομήδης)

[iv]Ευριπίδης, Ελένη, στιχ.811 (Ελένη)

[v]ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ, ΙΣΤΟΡΙΑ Ζ΄, παρ.66 (Γύλιππος)

[vi]Αισχύλος, Χοηφόροι, στιχ. 59-60 (χορός)

Ιστορικοί όροι που ζητήθηκαν στις Πανελλήνιες εξετάσεις

 Β. Λάλας

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1^ο ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΤΗΝ ΑΣΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ

1)      Φεντερασιόν (2003, 2005, 2009, 2012, 2015, 2019)

2)      Κλήριγκ (2000, 2018)

3)      Αγροτική μεταρρύθμιση (2014)

4)      Εθνικές γαίες (2003, 2020Π)

5)      Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος (ΔΟΕ) (2005)

6)      Τανζιμάτ (2001)

7)      Διχοτόμηση χαρτονομίσματος (2023)

 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2^ο Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΚΟΜΜΑΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (1821-1936)

1)      Κοινωνιολογική Εταιρεία (2000, 2013)

2)      Εθνικό Κομιτάτον (2001, 2006, 2010, 2018, 2022)

3)      Ομάδα των Ιαπώνων (2001, 2003, 2010, 2020,2022)

4)      Ραλλικό Κόμμα (2002)

5)      Λαϊκό Κόμμα (2002, 2006, 2020)

6)      Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδας (2002)

7)      Ορεινοί (2004, 2015, 2019)

8)      Στρατιωτικός Σύνδεσμος (2004, 2017)

9)      Εθνικό Κόμμα (2004, 2009, 2012)

10)   Εκλεκτικοί (2005, 2017)

11)   Πεδινοί (2009, 2012, 2020)

12)   Συνθήκη των Σεβρών (28 Ιουλ.-10 Αυγ. 1920) (και από 3^ο κεφ.) (2014, 2021)

13)   Κίνημα στο Γουδί (2014)

14)   Κόμμα Γ. Θεοτόκη (2016, 2023)

 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3^ο ΤΟ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (1821-1930)

1)      Επιτροπή αποκατάστασης προσφύγων (ΕΑΠ) (2000, 2006, 2019, 2023)

2)      Πατριαρχική Επιτροπή (2004, 2011, 2015)

3)      Υπηρεσία Παλιννοστήσεως και Περιθάλψεως (2005, 2020Π)

4)      Σύμφωνο περί αμοιβαίας μεταναστεύσεως μεταξύ Ελλάδος και Βουλγαρίας (2007, 2021)

5)      Τάγματα Εργασίας (2007, 2011)

6)      Μικτή Επιτροπή Ανταλλαγής (1923) (2011, 2016, 2017)

7)      Συνθήκη του Νεϊγύ (2013)

8)      Συνθήκη των Σεβρών (και από 2^ο κεφ.) (2014, 2021)

9)      Οργανισμός (1914) (2018, 2021)

 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4^ο ΚΡΗΤΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ (19^ος και αρχές 20^ου αι.)

1)      «Ηνωμένη Αντιπολίτευσις» (Κρήτη)(2007)

2)      «Πολιτοφυλακή της Κρήτης» (2013)

3)      «Προσωρινή Κυβέρνησις της Κρήτης» (2016, 2020Π)

 

ΠΑΡΕΥΞΕΙΝΙΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ

1)   Φροντιστήριο Τραπεζούντας (2022)