Η σοφία πάει με την ηλικία; Σενάριο διδασκαλίας στην Αντιγόνη του Σοφοκλή

 (Β. Λάλας)

Ταυτότητα σεναρίου 

Τάξη: Β ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

Μάθημα/Γνωστικό Αντικείμενο: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ (ΣΟΦΟΚΛΕΟΥΣ ΑΝΤΙΓΟΝΗ)

Γ΄ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ (από μετάφραση, στιχ. 724-757)

Προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα:

   Οι μαθητές και οι μαθήτριες θα είναι σε θέση:

1. Να καταθέσουν την εσωτερική τους αντίδραση από τη συνάντηση με το κείμενο τόσο μέσω της ανάγνωσης-ερμηνείας του όσο και μέσω της κινηματογραφικής του απόδοσης

2. Να αναζητούν ομαδοσυνεργατικά τα «κειμενικά νοήματα» (ήθος ηρώων, συναισθήματα, αξίες…) με βάση το διάλογο-στιχομυθία Κρέοντα-Αίμονα

3. Να αναπτύξουν ενσυναίσθηση και φιλοσοφικό προβληματισμό για καταστάσεις της ανθρώπινης φύσης (όπως ο δογματισμός, η σοφία σε σχέση με την ηλικία…)

4. Να επισημάνουν στοιχεία κοινούς θεματικούς τόπους και  μοτίβα που αναδεικνύουν τη διαχρονικότητα των προβλημάτων και των αξιών σε διαφορετικές κοινωνίες (όπως η τυραννική εξουσία, τα έμφυλα στερεότυπα…)

Προαπαιτούμενες γνώσεις των μαθητών για την υλοποίηση του σεναρίου:

   Γνώσεις για τον τρόπο άσκησης της τυραννικής εξουσίας αλλά και τα στερεότυπα της εποχής για την ηλικία (νεότητα) και το φύλο, ρόλος διαλόγου-στιχομυθίας στην τραγωδία…

Χρόνος υλοποίησης:

   Μία (1) - Δύο (2) διδακτικές ώρες

Σύντομη περιγραφή σεναρίου:

   Το παρόν σενάριο αποτελεί παράδειγμα  μελέτης –συνεργατικής εν μέρει- αρχαίου λογοτεχνικού κειμένου. Αφορά σε εκπαιδευτικό σενάριο για τη διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας (ΣΟΦΟΚΛΕΟΥΣ ΑΝΤΙΓΟΝΗ) σε μαθητές και μαθήτριες της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (Β ΛΥΚΕΙΟΥ) με δραστηριότητες

Δραστηριότητες που οδηγούν στην ενεργητική εμπλοκή των μαθητών:

   Οι δραστηριότητες σχετίζονται με:

-          Τις διαφορές της λογοτεχνικής ανάγνωσης του μεταφρασμένου αρχαίου ελληνικού κειμένου και της κινηματογραφικής του απόδοσης

-          Το ρόλο του διαλόγου-στιχομυθίας στην αποκάλυψη του ήθους των ηρώων, των συναισθημάτων και των αξιών τους στο συγκεκριμένο χωρίο, αλλά και γενικά στην αρχαία ελληνική τραγωδία

-          Τη σχέση ηλικίας και σοφίας μέσα από τους χαρακτήρες του Κρέοντα και του Αίμονα (π.χ. «Γιατί δεν ακούει ο Κρέοντας το γιο του; Ευθύνεται η ηλικία του ή ο χαρακτήρας του;»)

-          Το δογματικό χαρακτήρα και στάση του Κρέοντα σε σχέση και με τον τυραννικό τρόπο άσκησης της εξουσίας (π.χ. «Γιατί δεν ακούει ο Κρέοντας το γιο του; Ευθύνεται η ηλικία του; Ο χαρακτήρας του; Το τυραννικό του αξίωμα;»)

-          Τα στερεότυπα σε σχέση με το φύλο και την ηλικία, όπως προκύπτουν από τα λόγια του Κρέοντα προς τον Αίμονα και αφορούν τη στάση Αντιγόνης και Αίμονα

-          Και ένα παράδειγμα δημιουργικής δραστηριότητας: «Να συνεχίσετε το διάλογο Κρέοντα-Αίμονα, ώστε στο τέλος να καταφέρετε – παίρνοντας το ρόλο του Αίμονα- ν’ αλλάξετε γνώμη στον Κρέοντα για τη μοίρα της Αντιγόνης

Στο σενάριο θα υπάρχει η δυνατότητα της επιλογής εκ μέρους των μαθητών επιλογής δραστηριοτήτων

Χρησιμοποιούμενα εργαλεία:

-          Σχολικό εγχειρίδιο (Υπάρχει και η δυνατότητα χρήσης του ηλεκτρονικού βιβλίου [Διαδραστικά σχολικά βιβλία (ebooks.edu.gr)]

-          Πύλη ελληνικής γλώσσας (greek-language.gr)[Για τη μετάφραση του αποσπάσματος –εκτός κι αν δοθεί σε φωτοτυπία]

-          Απόσπασμα ταινίας από το youtube (ΑΝΤΙΓΟΝΗ ΣΟΦΟΚΛΗ)

Αφόρμηση

• Αναφορά στο μαθησιακό περιεχόμενο
• Απόσπασμα κινηματογραφικής ταινίας Σοφοκλέους Αντιγόνη και ανάγνωση του μεταφρασμένου
• κειμένου
• Πρώτες εντυπώσεις και σχολιασμός των μαθητών στην τάξη

Παρουσίαση ερευνητικής εστίασης

• Ενημέρωση μαθητών για τη διαδικασία που θα ακολουθηθεί
• Δραστηριότητες σε δύο φάσεις, έτσι ώστε να αναζητηθούν αρχικά τα "κειμενικά νοήματα" και να
• γνωρίσουν οι μαθητές το ήθος των δύο ηρώων (Αίμονα και Κρέοντα) μέσα από το διάλογο-στιχομυθία,
• και στη συνέχεια να αναδειχθεί η πρόθεση του τραγικού ποιητή

Επικοινωνία και συνεργασία

• Στην πρώτη φάση οι δραστηριότητες εκπονούνται ατομικά και ακολουθεί συζήτηση στην ολομέλεια
• Στη δεύτερη φάση, αφού οι μαθητές διαμοιραστούν σε ομάδες οι δραστηριότητες εκπονούνται
• ομαδικά
• Δυνατότητα επιλογής εργασιών από τους ίδιους τους μαθητές

Αξιολόγηση

• Σε ατομικό επίπεδο αξιολογείται η συμμετοχή των μαθητών στο διάλογο, οι ερωτήσεις και απαντήσεις
• τους
• Σε ομαδικό επίπεδο αξιολογείται η εργασία της κάθε ομάδας
• Αξιολόγηση τόσο των εργασιών των μαθητών όσο και της συμμετοχής τους στο σχολιασμό και στις παρατηρήσεις  των εργασιών των συμμαθητών τους (σε ατομικό και σε ομαδικό επίπεδο)

ΑΝΑΣΤΟΧΑΣΜΟΣ: Δημιουργία κατάλληλου περιβάλλοντος για συζήτηση μεταξύ των μελών όλων των ομάδων και τη δημιουργική έκφραση. Θέτω διάφορα ερωτήματα και ζητώ την άποψή τους.

Για παράδειγμα: Επιλογή χωρίων του κειμένου από τους μαθητές και ανάδειξή τους ως προσωπική προτίμηση («ποιο χωρίο του κειμένου σας έκανε ιδιαίτερη εντύπωση και γιατί;»)

Η εποχή του Αυγούστου - Ιστορία Α΄ λυκείου

 (Β. Συμεωνίδης)

Ιστορία Α΄ Λυκείου, 1.1. Η εποχή του Αυγούστου (27 πΧ – 14 μΧ)

(Ιστορία του αρχαίου κόσμου, Α΄ Γενικού Λυκείου, εκδ. 2012, σ. 206-211 με χαρακτηρισμούς Σ/Λ σε κάθε φράση και παραπομπή στη σχετική σελίδα)

Χαρακτηρίστε τις προτάσεις σωστές ή λανθασμένες (Σ – Λ) και δικαιολογήστε την απάντησή σας με τεκμηρίωση στο σχολικό βιβλίο

 

1.       Ο Οκταβιανός συγκέντρωσε μόνος του όλες τις εξουσίες στο πρόσωπό του (206) [λ]

2.       Ο Οκταβιανός άσκησε μόνος του, χωρίς βοήθεια, την εξουσία (207) [λ]

3.   Ο Οκταβιανός ανέθεσε τη διαχείριση επιμέρους θεμάτων σε άλλους τους οποίους επέλεγε με συγκεκριμένες προϋποθέσεις (207) [σ]

4.       Ο Οκταβιανός διαχειρίστηκε μόνος του τη διοίκηση των επαρχιών (207) [λ]

5.       Ο Οκταβιανός ενδιαφέρθηκε και για τη γεωργία (207) [σ]

6.       Ο Οκταβιανός δεν νοιάστηκε καθόλου για τα δημόσια έργα στη Ρώμη (207) [λ]

7.       Ο Οκταβιανός ο τίτλος του Αυγούστου υπήρχε και πριν από τον Οκταβιανό (208) [λ]

8.       Η μορφή του πολιτεύματος επί Οκταβιανού ονομάστηκε «Ηγεμονία» (Principatus) (208) [σ]

9.       Οι «πραιτωριανοί» ήταν στρατιωτικά σώματα που φρόντιζαν για τη φύλαξη των συνόρων (208) [λ]

10.   Στο πολίτευμα της «Ηγεμονίας» υπήρχε «δυαρχία εξουσιών» και την εξουσία ασκούσε ο «πρώτος πολίτης» και η «Σύγκλητος» (209) [σ]

11.   Το ζήτημα της διαδοχής ήταν σαφώς καθορισμένο και δεν προκαλούσε προβλήματα (209) [λ]

12. Ο Οκταβιανός ενδιαφέρθηκε περισσότερο για την εσωτερική οργάνωση και λιγότερο για την κατάκτηση νέων εδαφών (209) [σ]

13.  Η αφομοιωτική ένταξη των νέων πληθυσμών ήταν βασικός στόχος του σχεδίου για τον εκρωμαϊσμό (209-210) [σ]

14.   Ο Οκταβιανός ενδιαφέρθηκε να επαναφέρει τα παλιά ήθη (210) [σ]

15.   Η λατρεία της κρατικής εξουσίας και η θεοποίηση του αυτοκράτορα ήταν τρόπος για να ενωθούν όλοι οι υπήκοοι της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (210) [σ]

16.   Ο «χρυσός αιώνας του Αυγούστου» ονομάστηκε έτσι επειδή η αυτοκρατορία ήταν πολύ πλούσια κατά τον 1^ο αιώνα μ.Χ. (210-211) [λ]

17.   Ο Βιργίλιος είναι σημαντικός ιστορικός (211) [λ]

18.   Η «Αινειάδα» είναι ποιητικό έργο που έχει χιουμοριστικό χαρακτήρα (211) [λ]

19.   Ο Τίτος Λίβιος είναι σημαντικός ιστοριογράφος (211) [σ]

20.   Οι Ρωμαίοι διακρίθηκαν στην αρχιτεκτονική (211) [λ]

 

1.2. Οι διάδοχοι του Αυγούστου (14-193 μΧ) [σ. 211-214]

 

21.   Οι διάδοχοι του Αυγούστου διακρίνονται/ κατηγοριοποιούνται σε τρεις δυναστείες (212) [σ]

22.   Η δυναστεία των Αντωνίνων (96-192 μΧ) περιλαμβάνει αυτοκράτορες που προέρχονται μονο από τη Ρώμη (212) [λ]

23.   Ο τρόπος διοίκησης χαρακτηρίζεται από μεγαλύτερο συγκεντρωτισμό, αλλά και μειωμένο ρόλο της Ρώμης (212) [σ]

24.   Οι «επαρχιώτες αυτοκράτορες» ήταν εμπόδιο για να γίνει αποδεκτή η ρωμαϊκή διοίκηση (212) [λ]

25.   Το δικαίωμα του Ρωμαίου Πολίτη ήταν καθοριστικός τρόπος για να γίνει αποδεκτή η ρωμαϊκή διοίκηση (212-213) [σ]

26.   Το «διάταγμα του Καρακάλα» (212 μ.Χ.) έθετε αυστηρούς όρους για να αποκτήσει κάποιος την ιδιότητα του ρωμαίου πολίτη (213) [λ]

27.   Η «ρωμαϊκή ειρήνη» (Pax Romana) και το ρωμαϊκό δίκαιο είναι σημαντική προσφορά του ρωμαϊκού πνεύματος στον παγκόσμιο πολιτισμό (213) [σ]

28.   Η «Δωδεκάδελτος» είναι η ρωμαϊκή νομοθεσία για πάντα που περιορίστηκε να ισχύει μόνο στη Ρώμη (214) [λ]

29.   Η «Δωδεκάδελτος» έμεινε απλή και ανεπηρέαστη στο πέρασμα των χρόνων (214) [λ]

30.   Οι «νομοδιδάσκαλοι» είναι η αρχική μορφή των σημερινών νομικών και δικηγόρων (214) [σ]

Αρχαϊκή εποχή - Κριτήριο αξιολόγησης Ιστορία Α΄ λυκείου

 (Β. Συμεωνίδης)

Ιστορία Α΄ Λυκείου, 2.2. Αρχαϊκή εποχή

(Ιστορία του αρχαίου κόσμου, Α΄ Γενικού Λυκείου, εκδ. 2012, σ. 84-94 με χαρακτηρισμούς Σ/Λ σε κάθε φράση και παραπομπή στη σχετική σελίδα) 

Χαρακτηρίστε κάθε φράση με την ένδειξη Σ ή Λ ανάλογα 0.5*20=10 μονάδες)

 

1. Τα συστατικά στοιχεία της πόλης-κράτους σχετίζονται μόνο με τα οργανωτικά χαρακτηριστικά της. (Λ σ. 84)
2. Τα συστατικά στοιχεία της πόλης-κράτους σχετίζονται μόνο με τα γεωγραφικά χαρακτηριστικά της. (Λ σ. 84)
3. Οι τρείς βασικές επιδιώξεις της πόλης-κράτους ισχύουν σε κάθε μορφή πολιτεύματος. (Σ σ. 84-85)
4. Οι τρείς βασικές επιδιώξεις της πόλης-κράτους ισχύουν μόνο στη δημοκρατία. (Λ σ. 84-85)
5. Η μορφή του πατριωτισμού που παρατηρείται στους πολίτες των ελληνικών πόλεων κρατών οδηγεί στην οργάνωση των Ελλήνων σε ενιαίο κράτος. (Λ σ. 85)
6. Η μορφή του πατριωτισμού που παρατηρείται στους πολίτες των ελληνικών πόλεων κρατών διευκόλυνε την ένωση των Ελλήνων. (Λ σ. 85)
7. Η μορφή του πατριωτισμού που παρατηρείται στους πολίτες των ελληνικών πόλεων κρατών προκάλεσε εμφύλιες διαμάχες. (Σ σ. 85)
8. Η μορφή του πατριωτισμού που παρατηρείται στους πολίτες των ελληνικών πόλεων κρατών είχε έντονο τοπικιστικό χαρακτήρα. (Σ σ. 85)
9. Η ελληνική πόλη-κράτος είναι η πρώτη φορά που οι άνθρωποι ζουν οργανωμένα σε πόλεις. (Λ σ. 85)
10. Η ελληνική πόλη-κράτος είναι η πρώτη φορά που οι άνθρωποι ανάπτυξαν πολιτική δραστηριότητα. (Σ σ. 86)
11. Η ελληνική πόλη-κράτος είναι η πρώτη φορά που οι άνθρωποι δρουν αυτόβουλα για την αντιμετώπιση των κοινών προβλημάτων. (Σ σ. 86)
12. Στις πόλεις-κράτη της Μεσοποταμίας οι έννοιες του πολίτη και της πολιτικής απέκτησαν υπόσταση και έγιναν πραγματικότητα. (Λ σ. 86)
13. Οι πρώτες πόλεις-κράτη σχηματίστηκαν στα παράλια της Μικράς Ασίας κατά τη διάρκεια του πρώτου αποικισμού. (Σ σ. 86)
14. Στον ελλαδικό χώρο δημιουργήθηκαν πόλεις-κράτη, όταν γειτονικές κοινότητες ενώθηκαν σε ενιαίο χώρο και συγκρότησαν ενιαία διοίκηση. (Σ σ. 86)
15. Στον ελλαδικό χώρο δημιουργήθηκαν πόλεις-κράτη, όταν ανεξαρτητοποιήθηκαν τμήματα διαφορετικών φύλων και οργανώθηκαν μεταξύ τους. (Σ σ. 86)
16. Η αύξηση της δύναμης των ευγενών συνδυάζεται με τον περιορισμό της βασιλικής εξουσίας (Σ σ. 87)
17. Οι ευγενείς ασχολούνταν κυρίως με τις οικονομικές δραστηριότητες που αύξαναν τον πλούτο τους (Λ σ. 87)
18. Οι ευγενείς ασχολούνταν κυρίως με τη σωματική άσκηση και την καλλιέργεια του πνεύματος (Σ σ. 87)
19. Τα αρχικά στάδια της πόλης-κράτους είναι συνδεμένα με την ανάπτυξη της δουλείας (σ. σ 87)
20. Η εδαφική επέκταση και οι κατακτητικοί πόλεμοι είναι η μόνη λύση για την αντιμετώπιση της κρίσης των ομηρικών χρόνων (Λ σ. 88).

  

Διαλέξτε και απαντήστε σε πέντε από τις παρακάτω ερωτήσεις (δεν θα διαλέξετε δύο ερωτήσεις από την ίδια ομάδα, πχ και την 1α και την 1β, αλλά μόνο την α ή τη β από κάθε ενότητα).

1. Η γένεση της πόλης-κράτους

α. Ποια είναι η διαφορά οργανωτικής και γεωγραφικής άποψης για τα συστατικά στοιχεία της πόλης-κράτους; (σ. 84)

β. Εξηγήστε αν οι τρείς βασικές επιδιώξεις της πόλης κράτους εξαρτώνται από το πολίτευμα ή υπάρχουν ανεξάρτητα από το είδος του πολιτεύματος (σ. 84-85)

2. Η σημασία του θεσμού της πόλης-κράτους

α. Ποια είναι η μορφή του πατριωτισμού που παρατηρείται στους πολίτες των ελληνικών πόλεων κρατών; (σ. 85)

β. Ποια είναι η διαφορά της ελληνικής πόλης-κράτους από τις πόλεις που συγκροτήθηκαν σε άλλες περιοχές του αρχαίου κόσμου; (σ. 86)

3. Η οικονομική και κοινωνική οργάνωση

α. Πώς εξηγείται ότι πιθανότητα οι πρώτες πόλεις-κράτη σχηματίστηκαν στα παράλια της Μικράς Ασίας κατά τη διάρκεια του πρώτου αποικισμού; (σ. 86)

β. Με ποιον τρόπο κυρίως σχηματίστηκαν οι πόλεις-κράτη στον ελλαδικό χώρο; (σ. 86)

4. Η κρίση του ομηρικού κόσμου

α. Με ποιον τρόπο επηρέασαν οι ευγενείς τις εξελίξεις στις κοινότητες του ομηρικού κόσμου; (σ. 87)

β. Για ποιο λόγο η ιστορική πορεία των πόλεων-κρατών είναι συνδεμένη με την ανάπτυξη της δουλείας; (σ.87)

5. Η αντιμετώπιση της κρίσης

Εξηγήστε σύντομα ποια θεωρείτε ως σημαντικότερη από τις λύσεις στην οικονομική κρίση που συνεχιζόταν και στα πρώτα στάδια της οργάνωσης των πόλεων. (σ.88)

6. Ο δεύτερος αποικισμός

α. Εξηγήστε σύντομα ένα από τα αίτια το οποίο θεωρείτε ως σημαντικότερο από τα αίτια που συνέβαλαν στην ίδρυση των αποικιών. (σ. 89)

β. Εξηγήστε σύντομα τη σημασία που έχει η κοπή του νομίσματος για την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης. (σ. 92)

7. Τα πολιτεύματα

α. Εξηγήστε ποια είναι τα χαρακτηριστικά και με ποιον τρόπο συνδέονται η οπλιτική φάλαγγα και η εκκλησία του δήμου στην εξέλιξη των πολιτευμάτων στο πλαίσιο της πόλης-κράτους. (σ. 93, 94)

β. Εξηγήστε σύντομα ποιες κοινωνικές ομάδες ελέγχουν την εξουσία σε κάθε μορφή πολιτεύματος (σ. 92-94)

 

 

 

 

 

 

 

Σεξισμός και γλώσσα

 (Σ. Γκαρμπούνης)

Πρόταση διδασκαλίας για την τάξη, εστιασμένη στην κατανόηση των κειμένων. Στη διάθεση κάθε συναδέρφισσας/ρφου να συμπληρωθεί με ερώτηση και κείμενο λογοτεχνίας και θέμα παραγωγής λόγου.

Κείμενο 1

Πώς η γλώσσα αντικατοπτρίζει, κατασκευάζει και συντηρεί την ανδρική κυριαρχία;

Υπάρχει η άποψη ότι η γλώσσα είναι ένα απλό εργαλείο της σκέψης και ότι από μόνη της δεν ευθύνεται για την ανδρική κυριαρχία και το σεξισμό αλλά απλώς τα αντικατοπτρίζει. Ας σημειώσουμε ότι εδώ υπάρχει μία τεράστια προβληματική για τη σχέση γλώσσας και σκέψης η οποία δεν είναι μάλλον του παρόντος. Συνοπτικά ωστόσο μπορούμε να πούμε ότι η γλώσσα μπορεί να μην ευθύνεται για τις διάφορες ανισότητες, αποκλεισμούς και ρατσισμούς, αλλά αντικατοπτρίζοντας τις έμφυλες διακρίσεις και τον σεξισμό που υπάρχει στην κοινωνία συντελεί στη διαιώνισή τους.

Υπάρχουν πάμπολλα παραδείγματα σεξιστικής χρήσης, όπως η χρήση του αρσενικού ως γενικευτικού, που υποτίθεται ότι συμπεριλαμβάνει και το θηλυκό (π.χ. «οι βουλευτές» αντί «οι βουλευτές και οι βουλεύτριες» σε ένα επίσημο κείμενο, κ.ο.κ.) αλλά στην πραγματικότητα συντελεί στον αποκλεισμό της γυναίκας από τη γλωσσική αναπαράσταση και κατασκευάζει μια ανδροκεντρική εικόνα του κόσμου. Άλλα ενδιαφέροντα παραδείγματα είναι τα επαγγελματικά ουσιαστικά σε –ος, τα λεγόμενα επίκοινα, όπως «ο/η γιατρός», «ο/η πρόεδρος», των οποίων οι θηλυκές καταλήξεις («γιατρίνα», «προεδρίνα» κ.λπ.) δεν είναι αποδεκτές από πολλ@ς (πολύ χαρακτηριστικά, το «πολίτης» δεν έχει ακόμα επίσημα καθιερωμένο θηλυκό γένος), και φυσικά η σύνδεση του θηλυκού γραμματικού γένους με αρνητικές (κυρίως σεξουαλικές) συνυποδηλώσεις.

Εδώ έχουμε πάρα πολλά παραδείγματα και από άλλες γλώσσες• έτσι, στα Αγγλικά το master έχει ουδέτερη ή και θετική έννοια ενώ το mistress, που αρχικά ήταν το θηλυκό του master, κατέληξε να σημαίνει «ερωμένη». […] Το πιο τρανταχτό παράδειγμα βέβαια είναι η λέξη «άνθρωπος», που τυπικά είναι γένους αρσενικού (πρβλ. man, homme, Mensch κ.λπ.). Το επιχείρημα ότι, αν και αρσενικό γραμματικά, σημασιολογικά συμπεριλαμβάνει και το θηλυκό καταρρέει από τη μη αποδεκτότητα προτάσεων όπως «ο άνθρωπος θηλάζει τα μωρά του» ή «πολλοί άνθρωποι πάσχουν από καρκίνο της μήτρας».

[…]

Δεν θεωρείτε ότι υποβιβαζει το κύρος και τη δύναμη της γυναίκας η χρήση καταλήξεων όπως προεδρίνα, γιατρίνα κλπ;

Αυτό που έχει πολύ ενδιαφέρον είναι ότι δεν υπάρχει αντίσταση στα επαγγελματικά θηλυκά όταν έχουν συγκεκριμένο ταξικό πρόσημο (π.χ. «ράφτρα») ενώ για τα επαγγέλματα κύρους το θηλυκό δεν είναι αποδεκτό. Υπάρχει το ψευδοεπιχείρημα ότι ειδικά για τα αρσενικά ουσιαστικά σε -ος το αρσενικό δηλώνει και το θηλυκό, αλλά αυτό προφανώς δεν ισχύει, δεν είναι δηλαδή θέμα γραμματικής, γιατί πολλά αρσενικά σε -ος στη δημώδη γλώσσα έχουν σχηματίσει θηλυκό σε –ίνα, -ισσα• αυτ@ που υποστηρίζουν ότι ουσιαστικά όπως το «προεδρίνα» αντίκεινται στο γλωσσικό αίσθημα αφενός αγνοούν την ιστορία της γλώσσας και αφετέρου το γεγονός ότι, όπως έχει πει και ο Silverstein, η φύση τoυ γλωσσικού δεδομένου είναι διαλεκτική, δηλαδή διαμορφώνεται κάθε φορά τόσο με βάση τις γραμματικές δομές όσο και με βάση τις στάσεις και τις ιδεολογίες μας. Ιδεολογική λοιπόν είναι η τοποθέτηση ότι το «πρόεδρος» δεν έχει θηλυκό τύπο «προεδρίνα»-- αλλά φυσικά ιδεολογική είναι και η επιλογή του «πρυτάνισσα» ως θηλυκού του «πρύτανης», γιατί επιδιώκει να είναι ορατό το γυναικείο φύλο στη γλώσσα.

Απόσπασμα από συνέντευξη της Σ. Τσιπλάκου, καθηγητριας Γλωσσολογίας στο ΑΠΚΥ. Γλώσσα και σεξισμός: Μπορούμε να είμαστε και βουλεύτριες εκτός από χορεύτριες; Αθηνόραμα 7/4/2021

Κείμενο 2

Μήπως όμως φτάσαμε στο άλλο άκρο; […]

– Το Μυστήριο του Γάμου. Πρέπει να εκσυγχρονιστεί αμέσως γιατί είναι σεξιστικό. Στην αποστολική περικοπή ο Απόστολος Παύλος προτρέπει: «Η δε γυνή να φοβήται τον άνδρα». Η έννοια φυσικά είναι να σέβεται τον άνδρα, αλλά έτσι καταστρατηγείται η ισότητα των δύο φύλων, γι’ αυτό συμβαίνουν τα αλληλοπατήματα στο σημείο αυτό.

– Ομήρου Ιλιάδα και Οδύσσεια. Άμεση απόσυρση. Η χαζογκόμενα απάτησε τον Μενέλαο και έτσι ξεκίνησε ο Τρωικός Πόλεμος. Στην Οδύσσεια, ο κακομοίρης ο Οδυσσέας όλο με γυναίκες παλεύει: Κίρκη και Σειρήνες. Αλλά και η Πηνελόπη είναι το τρόπαιο των μνηστήρων. Τι υποβάθμιση!

– Αγκάθα Κρίστι. Παρόλο που είναι γυναίκα, όλα τα βιβλία της με ήρωα τον Ηρακλή Πουαρώ πρέπει να αποσυρθούν και να καούν στην πυρά γιατί είναι σεξιστικά. Σε κάποιο βιβλίο, ερωτηθείς ο Πουαρώ γιατί δεν παντρεύτηκε ποτέ, απάντησε με το καθαρά σεξιστικό σχόλιο: «Στη ζωή μου γνώρισα μόνο 6 άνδρες που δολοφόνησαν τις γυναίκες τους, ενώ από την άλλη, συνάντησα 36 γυναίκες που δολοφόνησαν τους συζύγους τους». Ιδού λοιπόν ο σεξισμός: Οι γυναίκες εκτός από χαζογκόμενες είναι και δολοφόνοι.

[…]

Τα άρθρα της Ελληνικής Γλώσσας. Εντελώς σεξιστικά: Ο, Η, Το, Ενας, Μία, Ενα. Δεν θυμάμαι σε ποια χώρα, αλλά πρόσφατα διάβασα ότι σε όλα τα επίσημα έγγραφα του κράτους θα καταργήσουν τα Αρσενικά και Θηλυκά άρθρα και θα έχουν μόνο το Ουδέτερο. […] Στην αγγλική γλώσσα έχουν καταργηθεί τα γένη στα επαγγέλματα. Για παράδειγμα, ο salesman και η saleswoman έγιναν salesperson. Εδώ χρειάζεται ο Μπαμπινιώτης να μας πει πώς θα αντικαταστήσουμε τον «πωλητή» και την «πωλήτρια» με κάποιο ουδέτερο.

Ελάτε, να σοβαρευτούμε. Όλα τα ζητήματα της ζωής όταν τα τραβήξεις στα όριά τους, καταλήγεις σε ανεξέλεγκτες καταστάσεις. Κανένας σοβαρά σκεπτόμενος άνθρωπος δεν αμφισβητεί τα ίσα δικαιώματα των δύο φύλων. Απλά στο όνομα της ισότητας δεν πρέπει να ξεχνούμε τη διαφορετικότητα που υπάρχει. Και μόνο για τη μητρότητα της γυναίκας θα πρέπει να της αποδίδουμε τον απαιτούμενο σεβασμό. Είναι μια απασχόληση 24×7 χωρίς άδεια, χωρίς υπερωρίες με συνεχή εγρήγορση για τη φροντίδα του παιδιού. Πού είναι η ισότητα; Όσο και να ανυψωθεί ο άνδρας δεν μπορεί ποτέ να φτάσει αυτό το συγκλονιστικό θαύμα να δημιουργείς ζωή!

Σωστά γράφει η Παλαιά Διαθήκη: «Σοφαί γυναίκες ωκοδόμησαν οίκους». Σεξισμός ή μήπως όχι; Γι’ αυτό εμείς, οι άνδρες παλαιάς κοπής, δεν θέλουμε να είμαστε ίσοι. Θέλουμε να τις λατρεύουμε και να τις προσέχουμε!

Ανδρέας Δρυμιώτης, Σεξισμός ή μήπως όχι;

https://www.kathimerini.gr/opinion/1081626/sexismos-i-mipos-ochi/ (7/6/2020) * Ο κ. Ανδρέας Δρυμιώτης είναι σύμβουλος επιχειρήσεων.

Κείμενο 3

Εφ. Αυγή Β. Χερουβείμ 9/12/2015

Θέμα Α

Να παρουσιάσετε σύντομα (70 λέξεις περίπου) τη θέση και την επιχειρηματολογία του κειμένου 2.

Θέμα Β

Β1. Να επιβεβαιώσετε ή να διαψεύσετε το περιεχόμενο των παρακάτω περιόδων, σημειώνοντας στο τετράδιό σας  Σ(ωστό) ή Λ(άθος) δίπλα σε κάθε γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε περίοδο. Δεν χρειάζεται να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.

α. Σύμφωνα με το κείμενο 1 η γλώσσα αναπαράγει τις κοινωνικές διακρίσεις.

β. Στο κείμενο 1. υποστηρίζεται ότι η σεξιστική χρήση της γλώσσας αφορά κυρίως τα ελληνικά.

γ. Στο κείμενο 1 υποστηρίζεται ότι η χρήση τόσο των αρσενικών όσο και των θηλυκών στα επίκοινα ουσιαστικά (π.χ πρόεδρος/προεδρίνα) εκφράζουν ιδεολογική στάση.

δ. Το κείμενο 3 συμφωνεί με το κείμενο 1.

ε. Η Σ. Τσιπλάκου στο κείμενο1 χρησιμοποιεί στις καταλήξεις το σύμβολο @ γιατί κρατά ουδέτερη στάση απέναντι στο πρόβλημα καταγραφής του γένους. 

Β2.

α. Στο κείμενο 2 είναι έντονη η πρόθεση του αρθρογράφου να ειρωνευτεί. Να εντοπίσετε τρεις γλωσσικές επιλογές (3 μονάδες) που το επιβεβαιώνουν εξηγώντας τη λειτουργία τους (6 μονάδες)

β. «Ελάτε να σοβαρευτούμε… να τις προσέχουμε!» Να εντοπίσετε στο απόσπασμα του κειμένου 2 τρεις γλωσσικές επιλογές που δείχνουν την παραδοσιακή του οπτική. (6 μονάδες)

Β3

Ποια είναι η θέση που εκφράζει το κείμενο 3 σε σχέση με την χρήση μη σεξιστικής γλώσσας και με ποια μέσα γίνεται φανερή;